۱۰ راه درمان اختلال دوقطبی بدون دارو

درمان اختلال دوقطبی بدون دارو

پیش از آنکه به روش‌های درمان دوقطبی بپردازیم، باید به این سوال پاسخ دهیم که آیا اختلال دوقطبی درمان دارد؟

آیا اختلال دو قطبی درمان دارد؟

آیا بیماری دوقطبی قابل درمان است ؟ این سوالی است که بسیاری از بیماران دوقطبی از روانپزشک و درمانگر خود می‌پرسند. بر اساس تحقیقات انجام شده، درمان اختلال دوقطبی با ترکیب درمان دارویی و درمان شناختی رفتاری، موثرتر از هر یک از آنها به تنهایی می‌باشد. در پاسخ به سوال آیا اختلال دوقطبی درمان دارد؟

باید گفت که این اختلال را می‌توان کنترل کرد و با تثبیت خلق و کاهش نشانگان، از عود آن جلوگیری نمود. بنابراین درمان قطعی دوقطبی در حال حاضر ممکن نیست و درمان دو قطبی عبارتست از کاهش نشانگان بیماری دو قطبی. به همین دلیل درمان دوقطبی شامل آموزش راه‌های جلوگیری از عود به بیمار می‌شود. اما این درمان را بهیچوجه نباید کم اهمیت دانست، زیرا به‌شدت به فرد بیمار و تثبیت خلق او کمک کرده و از آسیب‌های بیشتر جلوگیری می‌کند و در بسیاری از مواقع از آغاز و شکل‌گیری یک دوره بیماری جلوگیری می‌نماید.

درمان اختلال دوقطبی بدون دارو (درمان شناختی‌رفتاری)

درمان‌های روانی اجتماعی در درمان اختلال دوقطبی بدون دارو

بر اساس تحقیقات علمی تاثیردرمان شناختی رفتاری بر اختلال دوقطبی به اثبات رسیده است. در درمان اختلال دوقطبی بدون دارو عناصر تعیین‌کننده‌ای وجود دارد که تقریباً تمامی دستورالعمل‌های متفاوت درمانی، بر روی تاثیرگذاری آنها اتفاق‌نظر دارند. از جمله:

۱) آموزش و آشنا کردن بیمار و اعضای خانواده با ویژگی‌ها و نیز دوره‌های اختلال دوقطبی. از جمله آموزش عوامل خطر و عوامل پیشگیری‌کننده‌ مانند نقش خواب و سبک زندگی منظم، مدیریت استرس و پایبندی به درمان؛

۲) آموزش ارتباط و حل مسأله با هدف کاهش استرس‌های خانوادگی و بیرونی؛

۳) درک مرور استراتژی‌هایی برای کشف زودهنگام تغییرات خلقی و دخالت‌های درمانی از جمله افزایش میزان دارو، افزایش حمایت و تعداد بیشتر جلسات درمانی؛

۴) کمک به بیمار جهت شناسایی افکار منفی و تلاش جهت تغییر آنها.

در درمان اختلال دوقطبی بدون دارو هدف از آموزش، آشنا کردن بیمار و خانواده او با علائم و نشانه‌های اختلال دوقطبی و شناسایی علائم هشداردهنده عود است تا بیمار به چرخه معیوب بیماری (برای آشنایی با این چرخه به مقاله اختلال دوقطبی مراجعه کنید) دچار نشود.

بین حالت سالم و خلق بیمارگونه، چند روزی فاصله است. این دوره زمانی بسیار حساس است. در این دوره بیمار کم و بیش برخی از علائم و نشانه‌های بیماری را تجربه می‌کند. در صورتی که این علائم شناسایی شوند و فرد راهکارهای مقابله‌ای اتخاذ کند می‌تواند از بروز یک حمله جلوگیری کند. علائم هشداردهنده مواردی از قبیل:

سحرخیزی، بیداری شبانه، سرخوشی و شادی بیش از حد، بی‌حوصلگی و کسالت، انزوا، مراقبت نکردن از خود، خریدهای بدون فکر و افراطی، انجام کارهای پرریسک و برنامه‌ریزی برای هدف‌های بلندپروازانه می‌باشد.

در درمان اختلال دوقطبی بدون دارو آموزش شیوه سالم زندگی به بیمار و خانواده او کمک می‌کند تا در چرخه معیوب این اختلال گرفتار نشود.

در درمان اختلال دوقطبی بدون دارو موارد زیر در جلوگیری از عود بیماری راهگشا می‌باشند:

۱. رعایت الگوی منظم خواب و بیداری:

ساعت خواب تا جای ممکن باید بدون تغییر باشد. بیمار باید خواب کافی و منظم داشته باشد. ۸ ساعت خواب شبانه به‌طور معمول برای فرد الگوی مناسبی می‌باشد. بیماران دوقطبی به‌دلیل پرانرژی بودن و احساس بزرگ‌منشی ترجیح می‌دهند نخوابند و بر روی هدف‌هایی که در ذهن می‌پرورانند کار کنند. آنها ترجیح می‌دهند بسیاری از فعالیت‌های خود مانند اینترنت‌گردی، شرکت درمیهمانی‌ها، تماشای فیلم و … را در شب انجام دهند. این امر برای آنها مانند سم است و آنها را در چرخه معیوب اختلال دوقطبی می‌اندازد.

مشاغلی مانند پرستاری که مستلزم الگوی نامنظم خواب و بیداری و یا فشار و استرس زیاد می‌باشد برای این بیماران مناسب نمی‌باشد.

۲. اجتناب از مصرف محرک‌ها: 

نکته دیگری که در درمان اختلال دوقطبی باید مورد توجه قرار گیرد پرهیز از مواد غذایی تحریک کننده است. الکل، سیگار، نسکافه، قهوه، نوشابه همگی در چرخه خواب تداخل ایجاد می‌کنند و باعث تحریک مغز می‌گردند.

۳. فعالیت متوسط:

بیمار نباید فعالیت بیش از اندازه بر عهده بگیرد. فعالیت زیاد باعث هیجان و تحریک بیمار می‌شود. بیمار همواره باید طبق برنامه‌ریزی مشخص و حتی‌المقدور منظم و ثابتی کارهای خود را انجام دهد. از سویی دیگر در دوره افسردگی فرد باید از بی‌تحرکی اجتناب کند و طبق برنامه از پیش تعیین شده خود عمل کند. فرد نباید به بهانه بی‌انرژی بودن خود را رها کند.

مشاغلی که مستلزم رقابت با دیگران و صرف انرژی و تلاش زیاد می‌باشد برای این بیماران مناسب نمی‌باشد. مراقبت از کودک اگر چه شیرین است ولکن می‌تواند استرس زیادی را به بیمار تحمیل کند. لازم است در نگهداری کودک از سوی اطرافیان با بیمار همکاری لازم به‌عمل آید.

۴. اجتناب از تغییرات عمده در زندگی:

تا جای ممکن زندگی فرد باید روال ثابت و منظمی داشته باشد. فرد باید از هرگونه تغییر بی‌مورد اجتناب کند. حاملگی، ازدواج، ارتقاء شغلی، درگیری در روابط عاشقانه و … همگی باعث عود بیماری می‌شوند و فرد تا زمان بهبود نسبی بهتر است از هرگونه تغییر در روند زندگی پرهیز کند.

۵. مصرف منظم دارو:

اهمیت مصرف منظم دارو حتی در زمان‌هایی که بیمار احساس بهبودی دارد باید به بیمار گوشزد شود.

۶. اجتناب از تحریک بیش از اندازه:

یادآوری خاطرات منفی و شکست‌ها، احساس اجبار در انجام فعالیت‌های روزانه، سروصدا، گیر کردن در راه‌بندان، زندگی در محیط شلوغ، مشاجرات خانوادگی و یا مشاجره با اطرافیان، شروع پروژه‌های جدید، تماس‌های مکرر و زیاد با دیگران، روابط عاطفی بی‌ثبات و قبول مسئولیت‌های بیش از حد توان فرد، همگی در نقش عوامل استرس‌زا عمل می‌کنند.

راهکارهای دیگر در درمان اختلال دوقطبی بدون دارو

۷. ترسیم نمودار خلق:

ترسیم نمودار خلق به بیمار و خانواده او کمک می‌کند تا دریابد چه عواملی بر خلق و خوی بیمار تاثیر می‌گذارند. با ترسیم نمودار خلق بیمار در می‌یابد که فعالیت‌ها و رفتارهای متفاوت باعث ایجاد خلق متفاوت در او می‌شوند و او نوسان‌های خلق خود را به‌سرعت شناسایی می‌کند.

۴ خلق متفاوت به بیمار معرفی می‌شود: طبیعی– افسرده: کسل و بی‌حوصله- سرخوش: شاد و پرانرژی- تحریک‌پذیر: انتقاد کننده و عصبانی.

از بیمار بخواهید هر خلق را به سه درجه خفیف(۱) متوسط(۲) و شدید(۳) تقسیم‌بندی کند. سپس عوامل استرس‌زا را به بیمار که می‌تواند بر خلق او تاثیر بگذارد به او معرفی کنید تا رابطه آن را با خلق خود دریابد.

جدول خلق را به‌صورت روزانه و هفتگی مانند دو جدول زیر بکشید.

۸. استفاده از فنون آرمیدگی:

برای توضیحات بیشتر به مقاله «۱۰ روش درمان اضطراب» مراجعه کنید.

۹. تنظیم قرارداد درمانی:

در درمان اختلال دوقطبی قرارداد درمانی به بیمار این فرصت را می‌دهد تا تصمیم بگیرد در هنگامی که بیمار است می‌خواهد چه کاری انجام دهد. طرح این برنامه در زمانی که بیمار خوب است این اجازه را به او می‌دهد تا مشخص کند چه استراتژی مدیریتی را برای مقابله با دوره‌های شدید بیماری اتخاذ کند. این فرایند شامل گزینش و آموزش یک سیستم حمایتی است که در قرارداد درمانی با بیمار مشارکت خواهند کرد. سیستم حمایتی ممکن است شامل دکتر، اعضای خانواده، همسر یا دیگر افراد مهم، دوستان و یا همکاران بیمار شود. این نکته مهم است که سیستم حمایتی بیمار بتواند اطلاعاتی درباره اختلال دوقطبی به‌دست بیاورد. آنها می‌توانند این مقاله را بخوانند و از همه مهمتر، درباره نشانگان خاص بیماری به بیمار گوش فرا دهند. همچنین بیمار می‌تواند از سیستم حمایتی خود دعوت کند تا در یکی از جلسات ملاقات بیمار با روان‌پزشک یا درمانگر شرکت کند.

قرارداد درمانی به شما این فرصت را می‌دهد تا تصمیم بگیرید هنگامی که بیمار هستید می‌خواهید چه کاری انجام دهید.

وجود یک سیستم حمایتی

برای اینکه سیستم حمایتی مشارکت کند، باید راه‌هایی را مشخص کنید تا آنها از آن طریق بتوانند در دوره‌های حاد به شما کمک کنند. همچنین ممکن است به سیستم حمایتی خود اجازه دهید در زمان‌هایی که علایم اولیه شیدایی را می‌بینند با تیم درمان شما تماس بگیرند.

بیمار می‌تواند به سیستم حمایتی آموزش دهد تا قدرت آنها افزایش یابد و بتوانند در مشکلات مشارکت کنند و همچنین دربارۀ واکنش‌ها و پاسخ‌هایی که دوست دارد آنها از خودشان نشان دهند با آنها صحبت کند. با برنامه‌ریزی پیشاپیش، هنگامی که بیمار به‌طور نسبی خوب است، می‌تواند حداکثر کنترل را اعمال کند. به این طریق، سیستم حمایتی به‌عنوان کارگزاران برنامه بیمار خواهند شد و نه افرادی که محدودیت بر روی بیمار اعمال می‌کنند.

با نگارش یک قرارداد درمانی، بیمار و اعضای خانواده او یک برنامه جهت عمل کردن در صورت بروز دوره‌های خلقی آتی خواهند داشت. قرارداد درمانی کمک می‌کند تا بیمار و اطرافیات او بتوانند برای آنچه در طول اختلال خلقی دوقطبی و درمان آن رخ می‌دهد برنامه‌ریزی، کنترل و مشارکت کنند. هنگامی‌که قرارداد درمانی امضاء شد، درمانگر، اعضای خانواده و سیستم حمایتی، کارگزاران برنامه بیمار می‌شوند و نه افرادی که تصمیمات شما را کنترل می‌کنند. این دیدگاه به بیمار اجازه می‌دهد تا پیشاپیش در دوره‌ای که آرام است برای دوره‌های طوفانی برنامه‌ریزی کرده و در آن مشارکت کند.

نمونه قرارداد

قرارداد درمانی: تیم حمایت کننده

نقش/ رابطه خویشاوندی نام اطلاعات تماس

روان‌پزشک…………………………….. تلفن:……………….
درمانگر……………………………….. تلفن………………..
……………………………………….. تلفن………………..

گام بعدی در توسعه قرارداد درمانی، تشخیص ابزاری است که به من در کنترل اختلال دوقطبی کمک می‌کند تا بتوانم به بهترین نحو اهداف زندگی خود را دنبال کنم. تعداد زیادی از این ابزارها در فصول گذشته شناسایی شدند. اکنون هدف من، مشخص نمودن ابزارهایی است که می‌خواهم از آنها استفاده کنم. جلوی هر یک از ابزارها و استراتژی‌های فهرست زیر را که قصد دارید در قرارداد درمانی خود از آنها استفاده کنید، تیک بزنید.

نظارت بر خلق خود به‌جهت مداخله درمانی زودهنگام

افکار افسرده……………………………………
نشانگان افسردگی………………………………
افکار هیپومانیک…………………………………
نشانگان هیپومانیک……………………………..
رفتارهای هیپومانیک……………………………

اقدام سریع هنگام دریافت نشانه‌های افسردگی یا شیدایی

تماس با شماره تلفن روان‌پزشک خود…………………..
تماس با شماره تلفن درمانگر خود……………………..
تماس با شماره تلفن فرد حامی…………………………
حفظ برنامه منظم خواب و فعالیت…………………….
حفظ برنامه منظم اتفاقات خوشایند……………………
ارزیابی افکار منفی یا بیش از حد مثبت خود…………………..
گفتگو با خانواده برای راه‌های مقابله…………………………..
محدود کردن استفاده از الکل و اجتناب از هرگونه مصرف مواد غیردارویی………………………..
موارد دیگر………………………………….

برداشتن قدم‌هایی جهت نگاه داشتن خلق در محدوده دلخواه

خوردن همه داروهایی که پزشک تجویز کرده است.
ملاقات منظم روان‌پزشک هر ……… ماه یک‌بار.
ملاقات منظم درمانگر هر …………ماه یک‌بار.
حفظ برنامه منظم خواب.

داشتن برنامه‌ای منظم که حداقل سه فعالیت ارزشمند را هر روز به‌جهت مقابله با استرس در خود دارد.

اجتناب از مصرف زیاده از حد الکل.
اجتناب از مصرف هرگونه مواد و داروهای غیرقانونی.
عدم استفاد از الکل در سی روز آتی.
عدم استفاده از مواد مفرح در سی روز آتی.
نظارت بر افکار و ارزیابی صحت و سقم آنها.
در میان گذاشتن اطلاعات خود با اعضا خانواده در رابطه با سبک‌های ارتباطی که منجر به کاهش استرس می‌گردد.
موارد دیگر ………………………………………………………………………………….

تماس با افراد ذیل در زمان داشتن افکار خودکشی

تماس با شماره تلفن روان‌پزشک ……………………………………………………….
تماس با شماره تلفن درمانگر …………………………………………………………..
تماس با شماره تلفن فرد حامی ………………………………………………………..
موارد دیگر ………………………………………………………………………………….

هر زمان احتمال ارتکاب خودکشی را در خود می‌بینم تا زمان دیدن شخصی دیگر از خودم محافظت کنم یا به اتاق فوریت‌های محلی برسم.

اگر در حال افسرده شدن هستم از تیم حمایت‌کننده خود می‌خواهم که:
با من درباره نشانگان من گفتگو کند (چه کسی………………)
برنامه‌هایی از رویدادهای خوشایند ایجاد کند (چه کسی………)
درباره راه‌های کاهش استرس بحث کند (چه کسی……………..)
اطمینان حاصل کند داروهایم را می‌خورم (چه کسی…………..)
در صورت عدم‌توانایی من با دکترم تماس بگیرد (چه کسی………)
موارد دیگر…………………………

اگر در حال مانیک شدن هستم از تیم حمایت کننده خود می‌خواهم که:
با من درباره نشانگانم گفتگو کند (چه کسی ………………………)
با من درباره کم کردن فعالیت‌هایم گفتگو کند (چه کسی …………………)
در صورتی که تحریک‌پذیر شده‌ام اجازه دهد تنها باشم (چه کسی …………………)
از بچه‌ها، حیوانات خانگی و چیزهای دیگر مراقبت کند (چه کسی …………………)
کار بانکی را از من بگیرد (چه کسی ……………………..)
سویچ ماشین را از من بگیرد (چه کسی ………………………)
من را به بیمارستان ببرد (چه کسی ……………………)
موارد دیگر ………………………………………………..

من درک می‌کنم که این قرارداد توسط من طراحی شده است تا نقش فعّال‌تری در روند درمان خود داشته باشم. هدف من آن است که حداکثر کنترل را از طریق برنامه‌ریزی برای تیم حمایت‌کننده جهت مراقبت از من داشته باشم. از این طریق، همه تصمیمات آتی مورد سنجش قرار می‌گیرد. این قرارداد تنها در صورتی تغییر می‌کند که دو هفته قبل به همه اعضای این قرارداد به‌صورت کتبی اعلان کرده باشم.

امضاهای افراد قرارداد

امضاء…………………………………. تاریخ ………..
امضاء ………………………………… تاریخ………….

نرخ خودکشی

در نهایت، خودکشی مسئله بسیار نگران‌کننده‌ای است که ارتباط بالایی با اختلال دوقطبی دارد. در مطالعه‌ای که توسط براون، بک، استیر و همکاران (براون و همکاران، ۲۰۰۰) صورت پذیرفت، مشخص شد میزان خودکشی در افراد دوقطبی چهار برابر بیشتر از متوسط بیماران روان‌پزشکی می‌باشد و بیماران دوقطبی، بالاترین میزان خطر را در انجام خودکشی موفقیت‌آمیز دارند. بیماران دوقطبی که اختلال مصرف مواد نیز دارند، نرخ بسیار بالاتری در خودکشی دارند به‌نوعی که آنها را در گروه همواره در خطر قرار می‌دهد (دالتون و همکاران، ۲۰۰۳). بر اساس تحقیقات انجام شده از نمونه‌های بیماران دوقطبی، نرخ شیوع اقدام به خودکشی در طول عمر یک فرد، رقم بسیار بالای ۳۰ درصد را نشان می‌دهد.

۱۰. یادگیری مهارت‌های حل مساله:

زمانی که خلق بیمار طبیعی است باید چگونگی مواجهه با مسائل را به بیمار آموزش داد تا در زمان بحران نیز بتواند از آن استفاده کند.

اولین تکنیک تاثیرگذار، به تعویق‌اندازی تصمیم است. تکنیک درنگ به بیمار کمک می‌کند تا فشار درونی‌اش برای اقدام کاهش یابد. فرد به‌خود می‌گوید فعلا تا ۴۸ ساعت آینده هیچ تصمیمی نمی‌گیرم. بعد از آن می‌توانم با کمک گرفتن و مشورت با سیستم حمایت خود تصمیم بگیرم. این امر به بیمار کمک می‌کند تا یاد بگیرد برای وصول به خواسته‌های خود می‌تواند صبوری کند. این درحالی است که بیمار دوقطبی بسیار تکانشی عمل می‌کند و بالاخص در هنگام حمله مانیک تصمیمات عجولانه و بدون فکر می‌گیرد.

در تکنیک کتاب سیاه بیمار تمام ایده‌ها و تصمیمات خود را که در دوره مانیا به‌ذهنش می‌رسد، بر روی کاغذ می‌نویسد و آن را به درمانگر و یا یکی از اعضای سیستم حمایتی خود نشان می‌دهد و تنها پس از گفتگو درباره جنبه‌ها مثبت و منفی آن تصمیم خود را به مرحله اجرا می‌گذارد.

در تکنیک اولویت‌بندی فعالیت‌ها از بیمار دوقطبی که اصرار دارد همه فعالیت‌های موردنظر خود را به‌طور همزمان انجام دهد خواسته می‌شود تا با کمک درمانگر و یا یکی از اعضای سیستم حمایتی خود فعالیت‌ها را در دو گروه فعالیت‌هایی که انجام آنها لازم است و فعالیت‌هایی که لذت‌بخش است ولی ضروری نیست، اولویت‌بندی کند. فرد ابتدا فهرست فعالیت‌های ضروری را انجام داده و سپس به گروه فعالیت‌های لذت‌بخش می‌پردازد.

در تکنیک آرامش‌بخشی به خود بیمار لیست فعالیت‌ها و موقعیت‌هایی را که در آن احساس آرامش می‌کند شناسایی و فهرست می‌کند تا در هنگام بروز بحران از آنها استفاده کند. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی- دوش آب گرم- گوش دادن به موسیقی ملایم- مطالعه کتاب و موقعیت‌هایی مانند اتاق خودم- منزل مادربزرگ و … .

در تکنیک مواجهه از بیمار خواسته می‌شود لیستی از کارها یا موقعیت‌هایی که از آنها اجتناب‌می‌کند را تهیه کند. اجتناب از موقعیت‌ها باعث تشدید دوره افسردگی در فرد می‌شود. انجام فعالیت‌هایی مانند ملاقات دوستان، شروع به فراگیری یا ادامه فراگیری یک مهارت و … می‌تواند احساس کفایت را در بیمار ایجاد کند و باعث تقویت مثبت او شود که تاثیر مثبتی بر دوره افسردگی می‌گذارد.

درمان دوقطبی با دارو

درمان اختلال دوقطبی به‌صورت سنتی، درمان دارویی بوده که به‌طور معمول با تجویز یک یا تعداد بیشتری از داروهای تثبیت‌خلق به تنهایی یا همراه با داروهای ضدروان‌پریشی اتیپیکال یا داروهای ضدافسردگی همراه است.

لیتیوم (نام تجاری اسکالیت، لیتود) به‌عنوان داروی تثبیت‌خلق جهت بهبود دوره‌های شیدایی و افسردگی و جلوگیری از خطر بازگشت دوره‌های خلقی به‌مدت ۳۰ سال در امریکا مورد استفاده قرار می‌گرفت.

ضد تشنج‌هایی مانند دیوالپروکس (نام تجاری دپاکوت)، کاربامازپین (نام تجاری تگرتول)، و لاموتروجین (نام تجاری لامیکتال) و تعدادی داروهای ضدروان‌پریشی مانند اریپی پرازول (جودن)، از دیگر عناصر تثبیت‌خلق و در بعضی مواقع ضدافسردگی.

مقاله مرتبط: بیماری اختلال دوقطبی

بسیاری مواقع جهت درمان دوقطبی با دارو از داروهای ضدافسردگی نیز استفاده می‌شود. در حالی‌که مطالعات جدید کارایی این دیدگاه را در درمان اختلال دوقطبی مورد چالش قرار داده است. از دیرباز این نگرانی وجود داشت که داروهای ضدافسردگی باعث تحریک یک دوره شیدایی در شخص می‌شود. گرچه خطر این امر در مورد داروهای ضدافسردگی انتخابی سروتوژنیک نسبت به داروهای ضدافسردگی نورادرنرژیک کمتر است (به‌عنوان مثال، سه حلقه‌ای‌ها).

بنزودیازپین‌ها به‌جهت تخفیف علائم هیپومانیا، مدیریت خواب و بیش‌فعالی و درمان اختلالات اضطرابی همراه مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، شواهد اندکی در تایید کارایی این دیدگاه به‌جهت مدیریت در ظهور و یا طول دوره‌ها و درمان اختلال دوقطبی موجود است.

جهت درمان دوقطبی با دارو باید به چند مانع پیش‌رو توجه کرد. مشکل مهم در درمان دارویی اختلال دوقطبی، پایبندی به درمان است.

اثرات جانبی استفاده از داروها

بخشی از دلایل این امر می‌تواند با اثرات جانبی استفاده از این داروها از جمله افزایش وزن و خطر دیابت، کندی شناختی و خواب آلودگی مرتبط باشد. این اثرات جانبی حداقل برای بعضی از داروهای ضدروان‌پریشی اتیپیکال و همچنین برای ضدتشنج‌ها و درمان به‌وسیله لیتیوم، شایع هستند. به‌علاوه، فارغ از اثرات جانبی این داروها که برای گروهی از بیماران چالش‌زا است، چشم‌انداز استفاده طولانی مدت از این داروها برای بیماران دلهره‌آور است.

بدون در نظر گرفتن دلایل عدم کنار آمدن بیمار با داروها، مشکل دیگر درمان دوقطبی با دارو آن است که تقریباً نیمی از نمونه‌های بیماران طی دو ماه پس از شروع استفاده از داروهای تثبیت‌خلق، مصرف آن را قطع می‌کنند. قطع مصرف دارو احتمال عود بیماری را به‌همراه دارد. علاوه بر آن، علی‌رغم پیشرفت‌هایی که در درمان دوقطبی با دارو صورت گرفته است، با وجود استعمال دارو بیماری همچنان مزمن و با عود دوره‌های خلقی باقی می‌ماند. این دلایل، اهمیت یافتن یک جایگزین به‌جای درمان دارویی دوقطبی، مانند درمان روانی‌اجتماعی، را برای درمان اختلال دوقطبی بیشتر می‌کند.

درمان دوقطبی با طب سنتی خیراندیش (داروی گیاهی بیماری دوقطبی)

در درمان دوقطبی با طب سنتی از داروهای گیاهی استفاده می‌شود. داروی گیاهی در درمان اختلال دوقطبی شامل مواردی می‌شود که به فرد آرامش می‌دهد. در مقاله‌ی درمان اضطراب تمامی این موارد به‌طور مشروح ذکر شده است.

برخی از درمان‌های سنتی دو قطبی ممکن است برای اختلال دوقطبی مفید باشند. با این حال مهم است که بدون مشورت با پزشک خود در ابتدا، از این درمان­‌ها استفاده نکنید. این درمان‌ها می‌توانند با داروهایی که دریافت می­‌کنید تداخل داشته باشند. گیاهان و مکمل‌های زیر ممکن است به تثبیت خلق و خو و تسکین علایم اختلال دوقطبی کمک کنند:

• روغن ماهی. مطالعه‌­ای مربوط به سال ۲۰۱۳ نشان می‌دهد، افرادی که مقدار زیادی ماهی و روغن ماهی مصرف می‌کنند، از احتمال کمتری برای اینکه بیماری دو قطبی را توسعه دهند برخوردار می‌­باشند. شما می‌توانید ماهی بیشتری بخورید تا به طور طبیعی روغن آن را را به دست آورید، یا می‌توانید یک مکملی که به نسخه پزشک نیازی ندارد (OTC) مصرف نمایید.
• رودیولا رُزا. این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که این گیاه ممکن است یک درمان مفید برای افسردگی ملایم باشد. این گیاه می‌تواند به درمان علائم افسردگی ناشی از اختلال دوقطبی کمک کند.
• اس-ادنوزیل متیونین (SAMe). SAMe یک مکمل آمینو اسیدی است. این تحقیق نشان می‌دهد که این مکمل می‌تواند علائم افسردگی ماژور و سایر اختلالات خلقی را کاهش دهد.

همچنین بسیاری از مواد معدنی و ویتامین‌­ها نیز ممکن است علایم اختلال دوقطبی را کاهش دهند. همچنین منیزیم همانند لیتیوم عمل می‌کند. می‌توانید از مواد غذایی حاوی منیزیم مانند اسفناج- برگ چغندر- لوبیا و بادام هندی استفاده کنید.

برای کنترل دوقطبی بدون دارو باید از هرگونه مواد محرک مانند کافئین که در قهوه، نوشابه‌های گازدار، شکلات، کاکائو و چای یافت می‌شود اجتناب کرد. از مصرف الکل و نیکوتین نیز باید اجتناب کرد زیرا موجب افزایش اضطراب فرد در بلندمدت می‌شوند.

انواع درمان اختلال دوقطبی در یک نگاه

چندین درمان وجود دارند که به شما کمک می‌کند اختلال دوقطبی خود را مدیریت کنید. اینها شامل دارو، مشاوره و تغییر سبک زندگی هستند. برخی از درمان‌های طبیعی نیز ممکن است مفید باشند.

داروی درمان دوقطبی

داروهای توصیه شده ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• تثبیت‌کننده خلق و خو، مانند لیتیوم (لیتوبید)
• داروهای ضدروان پریشی مانند الانزاپین (زیپرکسا)
• داروهای ضد افسردگی-ضد روان پریشی، مانند فلوکستین-الانزاپین (سیمبیاکس)
• بنزودیازپین­ها، یک نوع داروی ضد اضطراب مانند آلپرازولام، که ممکن است برای درمان کوتاه‌مدت مورد استفاده قرار گیرد.

روان‌درمانی

درمان­­‌های توصیه شده برای روان‌درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

رفتار درمانی شناختی

رفتار درمانی شناختی نوعی از گفتار درمانی است. شما و درمانگر درباره­‌ی روش‌های مدیریت اختلال دوقطبی خود صحبت می‌کنید. آنها به شما کمک خواهند کرد تا الگوهای فکری خود را درک نمایید. آنها همچنین می‌­توانند به شما در ایجاد استراتژی­‌های مقابله­‌ای مثبت کمک کنند.

آموزش روانشناختی

آموزش روانشناختی نوعی مشاوره است که به شما و عزیزانتان کمک می‌کند تا این اختلال را درک کنید. دانستن بیشتر در مورد اختلال دوقطبی به شما و دیگران در طول زندگیتان کمک می‌­نماید.

درمان‌ ریتم بین‌فردی و اجتماعی

درمان‌ ریتم بین‌فردی و اجتماعی (IPSRT) بر تنظیم عادات روزانه مانند خوابیدن، خوردن و ورزش کردن تمرکز می‌کند. ایجاد تعادل در این اصول روزمره می‌تواند به شما کمک کند تا که اختلال خود را مدیریت نمایید.

سایر گزینه‌های درمانی

سایر گزینه‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• الکتروشـوک درمانـی (ECT)
• داروهای خواب‌آور
• مکمل‌ها
• طب سوزنی

تغییرات سبک زندگی

همچنین برخی از مراحل ساده وجود دارند که شما می‌توانید در حال حاضر برای کمک به مدیریت اختلال دوقطبی خود از آنها استفاده کنید:

• یک روال عادی برای خوردن و خوابیدن داشته باشید
• یاد بگیرند تا نوسانات خلقی را تشخیص دهند
• از یکی از دوستان یا خویشاوندان خود برای پشتیبانی از برنامه‌های درمانی‌تان درخواست کنید
• با یک پزشک یا ارائه دهنده‌­ی مراقبت‌های بهداشتی دارای مجوز صحبت کنید

تغییرات دیگر در سبک زندگی نیز می‌تواند به تسکین علایم افسردگی ناشی از اختلال دوقطبی کمک کند.

جدیدترین درمان دوقطبی

در درمان دوقطبی چندان نمی توان از جدیدترین روشهای درمان دوقطبی سخن به میان آورد اما می توان بیان نمود که تلاش‌های زیادی در جهت افزایش کارایی درمان دوقطبی انجام شده است تا مشکلات درمان‌های حال حاضر را از بین ببرد. بهترین درمان دوقطبی از نظر بیمار، درمانی است که اثرات جانبی بد ناشی از استفاده از دارو را نداشته باشد، منجر به اضافه وزن نشود و یا اثر متضاد مانند خستگی یا ناآرامی در طول روز نشود. تحقیقات جدید انجام شده در مرکز روانپزشکی لندن به نتایج امیدوار کننده‌ای از تولید دارویی که اثرات بد جانبی فوق‌الذکر را ندارد، رسیده است.

درمان قطعی اختلال دوقطبی

همانگونه که بیان شد ما نمی توانیم از درمان قطعی اختلال دوقطبی صحبت کنیم. ما تنها می توانیم نشانه های اختلال دوقطبی را کنترل کنیم. مهمترین نکته در درمان دوقطبی آن است که فرد به بیماری خود اذعان کند و بیماری خود را باور کند. در غیر اینصورت در جهت کنترل نشانه های بیماری خود با رواندرمانگر و خانواده همکاری نمی کنند.

اگر چه نمی توانیم از درمان قطعی اختلال دوقطبی صحبت کنیم ولکن کنترل نشانه های بیمار دوقطبی زندگی فرد را کاملا متحول می کند و بیمار می تواند به روال طبیعی زندگی بازگردد.

طول عمر بیماران دوقطبی

طول عمر بیماران دوقطبی از نظر فیزیولوژیکی تفاوتی با افراد عادی ندارد ولکن از آنجایی که بیماران دوقطبی در برخی موارد اقدام به خودکشی می کنند و در برخی موارد دست به کارهای ریسکی و خطرناک می زنند و همچنین احتمال اعتیاد به الکل و مواد و رفتارهای جنسی پرخطر در آنها بیشتر است نرخ امید به زندگی را در آنها می توان کمتر دانست.

درمان بیماری دو قطبی چقدر طول می کشد

با توجه به تفاوتهای روشهای درمانی اختلال دوقطبی مدت زمان درمان دوقطبی متفاوت می تواند باشد. اما اگر رویکرد شناختی رفتاری را که در بیشتر مراکز درمانی مورد توجه و استفاده درمانگران است مبنی قرار دهیم درمان دوقطبی یا بهتر بگوییم آموزش چگومگی کنترل آن بین 12 تا 20 جلسه متغییر است.

منابع:

۱. هافمن، دیوید و همکاران (۱۳۸۶). درمان شناختی رفتاری برای بزرگسالان. مترجم: دکتر کامیار سنایی. نشر ارجمند.
۲. قهاری، شهربانو (۱۳۹۲). سنجش و درمان اختلال دو قطبی. نشر قطره.