تفاوت استرس و اضطراب

بسیاری از ما در بسیاری از اوقات بدون آنکه به معنای واقعی سه مفهوم ترس، استرس و اضطراب آشنا باشیم، آنها را به‌جای یکدیگر استفاده می‌کنیم.

اما در عین حال استرس می‌تواند زمینه‌ساز اضطراب باشد. استرس زیاد و متراکم مسلما می‌تواند به اضطراب تبدیل شود. استرس بالا و اضطراب می‌توانند مشکلات فیزیولوژیک و روانی برای فرد بهمراه داشته باشند. اما ترس را می‌توان در جهت بقای سیستم موجود زنده بسیار کارآمد دانست. اگر شما در مواجهه با یک خطر واقعی نترسید، مسلماً بقای خود را به خطر انداخته‌اید و این چیزی است که تکامل آن را نمی‌پسندد و در طول زمان ژن شما حذف می‌شود.

تعریف ترس:

ترس عبارت است از درک یک خطر واقعی و فوری. شیری را می‌بینیم و می‌ترسیم.

«بنابر تعریف سرگی کاهیلی کینگ، استرس عبارت است از هر تغییری که انسان تجربه می‌کند». بنابر این تعریف؛ تغییر کار، محل سکونت، ازدواج، افزایش یا کاهش حقوق، موفقیت‌های برجسته شغلی و … را می‌توان استرس دانست. طبق تعریف ریچارد لازاروس، استرس حالتی از اضطراب است که وقتی تجربه می‌شود که مسئولیت‌ها افزون بر مقداری باشد که انسان بتواند با آن کنار بیاید و به این جهت فرد فشاری را متحمل می‌شود.

تعریف اضطراب:

اضطراب را می‌توان درک خطر غیرواقعی و غیرفوری دانست. اگر مدت‌ها پس از مواجهه با شیر همچنان همه جا خطر شیر را احساس می‌کنیم یا تصویر و خاطره آن جلوی چشم ما ظاهر می‌شود، یا اگر قرار است چندین سال آینده در امتحانی شرکت کنیم و از حالا ترس وجود ما را فراگرفته است، دچار اضطراب شده‌ایم.

تعریف استرس:

استرس یک واکنش فیزیولوژیک به یک عامل واقعی و حقیقی بیرونی است. مثلاً ممکن است استرس امتحان یا استرس ازدواج را داشته باشیم. «بر اساس قانون یرکس-دادسون، استرس تا نقطه‌ای می‌تواند عملکرد را بهبود بخشد. اما استرس‌ها در صورتی‌که از حدی افزایش یابند، از کیفیت عملکرد می‌کاهند و به آن دیسترس یا پریشانی می‌گوییم.» (ص۲۲ مدیریت استرس). اما نکته آن است که نقطه‌ای که استرس به دیسترس تبدیل‌می‌شود، برای هر فرد بر اساس عوامل بی‌شماری متفاوت است. واقعه‌ای که برای فردی تنها عامل برانگیختگی و عملکرد بهتر است، برای فرد دیگر می‌تواند به‌شدت مضطرب‌کننده باشد.

تفاوت استرس و اضطراب

بسیاری از تغییرات فیزیولوژیکی استرس و اضطراب از جمله ضربان‌قلب، نفس‌های تند و کوتاه، و تنش عضلانی مشابه یکدیگر می‌باشند. اما تفاوت استرس و اضطراب آن است که در استرس، ما از آنچه نگران‌مان کرده، آگاهیم ولی در اضطراب از دلیل اضطرابمان (در آن لحظه) کمتر آگاه هستیم. نکته دیگر در تفاوت استرس و اضطراب آن است که ما خود را در قبال استرس ناتوان نمی‌یابیم و می‌توانیم راه‌هایی برای غلبه بر آن پیدا کنیم. اما در برابر اضطراب تفکرمان آن است که کاری از دست ما بر نمی‌آید و امور بر ما غلبه دارند.

زمانی‌که با استرسی مواجه‌می‌شویم- هرگونه تغییر در زندگی- درک ما از آن واقعه‌ست که تعیین‌می‌کند به‌اضطراب دچار می‌شویم یا خیر. در صورتی که آن واقعه را از سویی فاجعه‌آمیز و از سویی دیگر خود را برای مقابله با آن ناتوان در نظر بگیریم، برآیند این دو مسلماً اضطراب خواهد بود. اضطراب لزوماً پس از تغییر محیط بیرونی روی نمی‌دهد، بلکه پیش‌بینی هرگونه تغییر نیز می‌تواند تولید اضطراب کند.

مثالی از تفاوت استرس و اضطراب

کارمندی را در نظر بگیرید که رئیس او را به اتاقش فرامی‌خواند. کارمند تا زمان رسیدن به اتاق با خود فکر می‌کند احتمالاً رئیس می‌خواهد بابت اشتباه روز گذشته‌اش او را توبیخ کند.

افکار او چنین است: اگر مرا توبیخ کند دیگر به این زودی‌ها ترفیع نمی‌گیرم. نکند کلاً من را اخراج کند، اگر اخراج شوم زندگی‌ام بهم می‌ریزد و همسرم حتماً طلاق می‌گیرد. اگر اخراج شوم دیگر نمی‌توانم کار پیدا کنم، خرج زن و فرزندم را از کجا تامین کنم و … . در این مثال، اگرچه کارمند به‌گمان خود تنها به پیش‌بینی خطرات احتمالی واقعه می‌پردازد، اما چون احتمال خطر را بیش از اندازه‌ی واقعی‌اش در نظر گرفته و فاجعه‌سازی می‌کند، دچار اضطراب می‌شود. بنابراین دیگر نمی‌توان آن را ترس یا استرس قلمداد کرد. چون برای کارمندی که دچار اضطراب نمی‌باشد این موقعیت گرچه استرس‌زاست، ولکن اولاً احتمال وقوع اتفاق ناخوشایند را بیش از اندازه برآورد نمی‌کند. ثانیاً آن را فاجعه‌آمیزفاجعه‌سازی نمی‌داند و خود را در جهت مقابله با آن توانا می‌داند. در نتیجه رفتار فیزیولوژیکی و هیجانی- عاطفی متفاوتی از خود نشان می‌دهد و دچار اضطراب نمی‌شود.

بنابراین، آنچه اضطراب را از ترس و استرس متفاوت می‌کند، درک فرد از آن واقعه یا رویداد است. مرگ پدر برای شخصی چنان آسیب‌زاست که وی را دچار غم و افسردگی توانکاهی کرده و دست ازهرگونه فعالیت می‌شوید. شخصی در موقعیتی مشابه، در مرگ پدر معنای حمایت و سرپرستی اعضای دیگر خانواده را می‌یابد و بر تلاشش می‌افزاید.

و در نهایت درباره تفاوت استرس و اضطراب باید اظهار داشت که اگر استرس را نتیجه یک عامل بیرونی بدانیم، زمانی آن را اضطراب می‌نامیم که این عامل از ذهن خارج نشده و شما مداوماً نگران آن موقعیت یا تاثیری که می‌تواند بر آینده شما داشته باشد، باشید.

درمقاله فوق سعی‌نمودیم به‌شرح تفاوت استرس و اضطراب یا فرق استرس و اضطراب و همچنین تعریف استرس و اضطراب بپردازیم. برای درک بهتر این مفاهیم، شما را به دیدن ویدیوی زیر دعوت می‌نماییم.

منابع:

Harvard Heart Letter. 2017.

Harvard Women’s Health Watch. Updated: August 13, 2017