سروتونین

ارسال شده توسط: مدیریت سایت در تحقیقات مهم روانشناسی سپتامبر 26, 2019 ۰ 3,165 بازدید

۹ پرسش و پاسخ مهم در مورد سروتونین (Serotonin)

۱. سروتونین چیست؟

سروتونین یا سرتونین به عنوان انتقال‌دهنده‌ی عصبی عمل می‌کند، نوعی ماده شیمیایی که به رله کردن یا بازپخش سیگنال‌ها از یک ناحیه از مغز به ناحیه‌ای دیگر کمک می‌کند. اگرچه سروتونین در مغز تولید می‌شود، یعنی در جایی که عملکرد اولیه خود را انجام می‌دهد، اما حدود ۹۰ درصد از سرتونینِ ما در دستگاه گوارش و پلاکت‌ها یافت می‌شود.

۲. سروتونین چگونه ساخته می شود؟

سروتونین از طریق یک فرآیند تبدیل بیوشیمیایی منحصر به فرد ایجاد می‌شود. این کار با تریپتوفان، که یک بلوک ساختمانی برای پروتئین‌ها می‌باشد شروع می‌شود. سلول‌هایی که سروتونین را می‌سازند، از هیدروکسیلاز تریپتوفان استفاده می‌کنند که یک رآکتور شیمیایی می‌باشد و در هنگامی که با تریپتوفان ترکیب می‌شود، ۵- هیدروکسی تریپتامین را تشکیل می‌دهد از طرف دیگر به عنوان سرتونین شناخته می‌شود.

۳. سروتونین چه کاری انجام می دهد و چه نقشی در سلامتی ما ایفا می‌کند؟

به عنوان انتقال‌دهنده عصبی، سروتونین به انتقال پیام‌ها از یک ناحیه از مغز به ناحیه‌ای دیگر کمک می‌کند. به دلیل توزیع گسترده‌ی سلول‌های آن، اعتقاد بر این است که این ماده بر انواع کارکرد‌های روان‌شناختی و دیگر کارکردهای بدن تاثیر می‌گذارد. تقریباً ۴۰ میلیون سلول مغزی به طور مستقیم یا غیرمستقیم توسط سرتونین، تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند. این امر شامل سلول‌های مغزی مربوط به حالت روانی، میل جنسی و عملکرد آن، اشتها، خواب، حافظه و یادگیری، تنظیم دما و برخی از رفتارهای اجتماعی است.

از لحاظ عملکرد بدن ما، سروتونین همچنین می‌تواند بر عملکرد سیستم قلبی عروقی، عضلات و اجزای مختلف سیستم غدد درون ریز تاثیر بگذارد. محققان همچنین شواهدی مبنی بر اینکه سروتونین می‌تواند نقش مهمی در تنظیم تولید شیر در پستان ایفا نماید و نقص در شبکه‌ی سرتونین ممکن است یکی از دلایل اصلی SIDS (سندرم مرگ ناگهانی نوزاد) باشد را یافته‌اند.

۴. ارتباط بین سروتونین و افسردگی چیست؟

محققان بسیاری وجود دارند که معتقدند عدم تعادل در سطوح سروتونین ممکن است به نحوی بر خلق و خوی تاثیر گذاشته که موجب افسردگی شود. مشکلات احتمالی عبارتند تعداد پایین سلول‌های مغزی سازنده‌ی سروتونین، فقدان جایگاه‌های گیرنده‌ای که قادر به دریافت سرتونین است، عدم توانایی سرتونین در رسیدن به جایگاه‌های گیرنده، یا کمبود تریپتوفان، یا همان ماده‌ی شیمیایی که سروتونین از آن ساخته می‌شود. اگر یکی از این نقص‌های بیوشیمیایی رخ دهد، محققان معتقدند که می‌تواند منجر به افسردگی، اختلال وسواس فکری، اضطراب، پانیک و حتی عصبانیت بیش از حد شود.

یک نظریه در مورد این است که افسردگی چگونه مراکز باز تولید سلول‌های مغزی را گسترش می‌دهد، فرآیندی که برخی معتقدند توسط سروتونین هدایت می‌شود و در طول زندگی ما ادامه دارد. به گفته بری جاکوبز، استاد عصب شناسی دانشگاه پرینستون، افسردگی ممکن است زمانی رخ دهد که سرکوب سلول‌های مغزی جدید وجود داشته باشد و استرس مهم‌ترین تسریع کننده‌ی افسردگی می‌باشد. او معتقد است داروهای ضد افسردگی عمومی که به عنوان SSRIs شناخته می‌شوند و برای افزایش سطح سرتونین طراحی شده‌اند، به راه‌اندازی تولید سلول‌های جدید مغزی کمک می‌کنند که این امر به نوبه‌ی خود اجازه می‌دهد تا افسردگی برخیزد.

آنها اگرچه به طور گسترده معتقدند که کمبود سروتونین در افسردگی نقشی ایفا می‌کند، اما هیچ راهی برای اندازه‌گیری سطح آن در یک مغز زنده وجود ندارد. بنابراین هیچ مطالعه‌ای وجود ندارد که ثابت نماید، در زمانی که افسردگی و یا هر گونه بیماری روانی دیگری گسترش می‌یابد، سطح عرضه‌ی این ماده در مغز و یا هر انتقال‌دهنده‌ی عصبی دیگری پایین و یا غیر کافی است. سطوح سرتونینِ خون قابل ارزیابی است و نشان داده شده‌ که در میان افرادی که از افسردگی رنج می‌برند، کم‌تر است، اما محققان هنوز نمی‌دانند که آیا سطوح سروتونین خون، سطح سرتونین مغزی را منعکس می‌کند یا خیر.

همچنین محققان نمی‌دانند که آیا پایین آمدن سروتونین باعث افسردگی می‌شود و یا افسردگی سبب کاهش سطح سرتونین می‌شود یا خیر.

اعتقاد بر این است که، داروهای ضد افسردگی که بر روی سطح سروتونین عمل می‌کنند – SSRIs (مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سرتونین) و SNRIs (مهارکننده‌های بازجذب نوراپی نفرین) – باعث کاهش علائم افسردگی می‌شوند، اما اینکه این کار دقیقا چگونه رخ می‌دهد به طور کامل درک نشده است.

۵. آیا تغذیه می‌تواند بر روی نحوه‌ی آزادسازی سروتونین تاثیر بگذارد؟

می‌تواند، اما به روش غیرمستقیم. بر خلاف غذاهای غنی از کلسیم، که می‌تواند به طور مستقیم میزان سطوح این مواد معدنی را در خون افزایش دهد، هیچ غذایی وجود ندارد که به طور مستقیم عرضه‌ی سرتونین شما را افزایش دهد. گفته می‌شود غذاهایی وجود دارند که می‌توانند میزان تریپتوفان را افزایش دهند، آمینو اسیدی که سروتونین از آن ایجاد می‌شود.

غذاهای غنی از پروتئین، مانند گوشت و مرغ، حاوی سطوح بالایی از تریپتوفان هستند. تریپتوفان در غذاهای لبنی، آجیل و ماکیان دیده می‌شود. اما از قضا، سطوح هر دو مقدار تریپتوفان و سروتونین پس از خوردن یک وعده‌ی غذایی مملو از پروتئین کاهش می‌یابد. چرا؟ طبق گفته‌ی متخصص تغذیه، الیزابت سومر، هنگامی که شما یک وعده‌ی غذایی با پروتئین بالا می‌خورید، شما «خون را با تریپتوفان و آمینو اسیدهایی که برای ورود به مغز می‌جنگند، غرق می‌کنید.» این امر بدان معنی است که تنها مقدار کمی از تریپتوفان از طریق آن دریافت می‌شود و سطح سرتونین افزایش نمی‌یابد.

اما خوردن یک وعده غذای سرشار از کربوهیدرات، سبب می‌شود تا بدن شما انسولین ترشح نماید. به گفته‌ی سومر، این امر باعث می‌شود تا هر اسید آمینه‌ای در خون به بدن جذب شود – اما جذب مغز نشود. به جز، آن (آمینواسیدی) که شما حدس زدید- تریپتوفان! او می‌گوید که این ماده در جریان خون در سطوح بالا پس از مصرف یک وعده غذای کربوهیدراتی باقی می‌ماند که به این معنی است که می‌تواند آزادانه وارد مغز شود و باعث افزایش سطح سرتونین گردد.

دیگر چه چیزی می‌تواند کمک کند: تامین کافی ویتامین B-6 که می‌تواند نسبتِ تریپتوفانی که به سروتونین تبدیل می‌شود را تحت‌تاثیر قرار دهد.

۶. آیا ورزش می‌تواند میزان سروتونین را افزایش دهد؟

ورزش می‌تواند کار‌های زیادی برای بهبود خلق و خوی شما انجام دهد و در کل، مطالعات نشان داده‌اند که ورزش منظم به عنوان داروی ضد افسردگی و یا روان‌درمانی، می‌تواند درمان موثری برای افسردگی باشد. در گذشته، باور بر این بود که چند هفته ورزش کردن برای دیدن اثرات افسردگی ضروری است، اما تحقیقات جدیدی که در دانشگاه تگزاس در آستین انجام شد، نشان داد که تنها یک دوره‌ی ۴۰ دقیقه‌ای از ورزش می‌تواند یک تاثیر فوری بر روی خلق و خو داشته باشد. گفته می‌شود که هنوز مشخص نیست که چه مکانیسمیِ از ورزش، این کار را انجام می‌دهد. در حالی که برخی معتقدند که این کار سروتونین را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، اما تا به امروز هیچ مطالعات قطعی یا صریحی برای نشان دادن این مورد وجود ندارد.

۷. آیا مردان و زنان مقدار یکسانی از سروتونین دارند و آیا این ماده به نحوی یکسان در مغز و بدن آن‌ها عمل می‌کند؟

تحقیقات نشان می‌دهند که مردان اندکی بیش از زنان سروتونین دارند، اما گمان می‌شود که این تفاوت ناچیز باشد. با این حال به طور جالب توجهی، مطالعه‌ای که در سپتامبر ۲۰۰۷ در نشریه‌ی روان‌پزشکی زیستی منتشر شد نشان داد که ممکن است تفاوت زیادی در نحوه‌ی واکنش مردان و زنان نسبت به کاهش سرتونین وجود داشته باشد و این امر ممکن است دلیلی برای این موضوع باشد که چرا زنان بیش از مردان از افسردگی رنج می‌برند.

با استفاده از تکنیکی به نام «تخلیه‌ی تریپتوفان» که میزان سرتونین در مغز را کاهش می‌دهد، محققان دریافتند که مردان تکانشی (بدون فکر کار کردن) می‌باشند اما لزوماً افسرده نیستند. از سوی دیگر زنان، افت قابل‌توجهی را در خلق و خو را تجربه کردند و محتاط‌‌‌ تر شدند، واکنشی احساسی که عموماً با افسردگی همراه بود. در حالی که سیستم پردازش سروتونین در هر دو جنس یکسان به نظر می‌رسد، اما پژوهشگران در حال حاضر معتقدند که مردان و زنان ممکن است از سرتونین به سکل متفاوتی استفاده نمایند.

اگرچه مطالعات هنوز در مراحل اولیه خود هستند، اما محققان می‌گویند مشخص کردن این تفاوت‌ها ممکن است آغاز فراگیری این امر باشد که چرا زنان نسبت به مردان، اضطراب و اختلالات خلقی را بیشتر تجربه می‌کنند و این در حالی است که مردان اعتیاد به الکل، اختلال کم‌توجّهی – بیش‌فعالی (ADHD) و اختلال کنترل تکانش را بیشتر تجربه می‌نمایند.

همچنین شواهدی وجود دارد مبنی بر این که هورمون‌های زنانه نیز ممکن است با سرتونین ارتباط برقرار کنند تا موجب بروز یا بدتر شدن برخی از علائم در طول دوره قبل از قاعدگی، یا در طول زمان یائسگی شوند. تصادفی نیست که تمام اینها، دوره‌هایی هستند که در آنها هورمون‌های جنسی در حال مَد می‌باشند. از طرف دیگر، مردان، به طور کلی میزان ثابتی از هورمون‌های جنسی را تا میانسالی، یعنی زمانی که کاهشِ آنها تدریجی است تجربه می‌کنند.

۸. از آنجایی که هم بیماری زوال عقل و هم آلزایمر، بیماری‌های مربوط به مغز هستند، آیا سروتونین در هر دو مشکل نقش مهمی ایفا می‌کند؟

به همان نسبت که ما توده‌ی استخوانی را به هنگام پیر شدن از دست می‌دهیم، برخی از محققان بر این باورند که فعالیت انتقال‌دهنده‌های عصبی به عنوان بخشی از فرآیند سالخوردگی، کاهش می‌یابد. در یک مطالعه بین‌المللی که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد، پزشکانِ چندین مرکز تحقیقاتی در سراسر جهان به کمبود سروتونین در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر اشاره کردند. آن‌ها فرض کردند که این کمبود به دلیل کاهش در جایگاه‌های گیرنده -سلول‌هایی که قادر به دریافت انتقال سرتونین هستند- بوده و این امر به نوبه‌ی خود ممکن است مسئول حداقل برخی از علایم مربوط به حافظه در بیماری آلزایمر باشد. هیچ مدرکی دال بر این که افزایش میزان سرتونین از بیماری آلزایمر یا تاخیر در شروع یا پیشرفت زوال عقل جلوگیری می‌کند وجود ندارد. با این حال، به همان نسبت که تحقیقات در این زمینه ادامه می‌یابد، این امر نیز می‌تواند تغییر کند.

۹. سندرم سروتونین چیست و آیا شایع یا خطرناک است؟

داروهای ضد افسردگی SSRI معمولاً بی‌خطر تلقی می‌شوند. اما اثر جانبی نادرِ SSRIs به نام سندرم سروتونین می‌تواند در زمانی رخ دهد که سطح این ماده‌ی شیمیایی عصبی در مغز بسیار بالا برود. این امر اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که دو یا چند دارو که میزان سرتونین را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند به طور همزمان استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، اگر شما در حال مصرف یک دسته از داروهای میگرن به نام تریپتانها هستید و در عین حال داروی SSRI برای افسردگی را نیز مصرف می‌نمایید، نتیجه نهایی می‌تواند یک اضافه‌بار سرتونین باشد. اتفاق مشابهی می‌تواند در زمانی رخ می‌دهد که شما از مکمل‌های غذایی SSRI از قبیل گل راعی استفاده می‌کنید.

مشکلات به احتمال زیاد زمانی که برای اولین بار یک دارو را شروع می‌کنید یا دوز مصرف آن را افزایش می‌دهید اتفاق می‌افتد. این مشکلات، هم چنین اگر شما داروهای افسردگی قدیمی‌تر (معروف به MAOIs) را با SSRIs ترکیب کنید، می‌توانند رخ دهند.

در نهایت، باید اشاره کرد که داروهای تفریحی مانند اکستازی و یا LSD نیز با سندرم سرتونین مرتبط بوده‌اند. نشانه‌ها می‌توانند در عرض چند دقیقه رخ دهند و به طور کلی عبارتند از بیقراری، توهم، ضربان قلب، افزایش دمای بدن و تعریق، از دست دادن هماهنگی، اسپاسم عضلانی، تهوع، استفراغ، اسهال و تغییرات سریع در فشار خون.

به هر حال این اتفاق عادی نیست و این امر می‌تواند خطرناک بوده و به عنوان یک وضعیت اورژانسی پزشکی در نظر گرفته می‌شود. درمان شامل حذف دارو، تزریق مایعات داخل وریدی، آرامسازی عضلات و دارو برای جلوگیری از تولید سروتونین است.