وسواس شست و شو چیست؟

شستشوی بیش از حد (وسواس شست و شو) نشانه‌ای از وسواس فکری و عملی است.

Germaphobia یا همان ترس از کثیفی، اغلب منجر به شستن بیش از حد دست می‌شود. اگر شستن مداوم دست‌هایتان در زندگی روزمره شما تداخل ایجاد کرده است، پس ممکن است به OCD مبتلا باشید.

شستن دست‌ها یکی از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از گسترش بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرماخوردگی، آنفلوآنزا، بیماری‌های ناشی از سوختگی غذا و سایر بیماری‌های عفونی است. با این حال، برخی از افراد نسبت به میکروب‌ها بسیار زیاد نگران هستند. آنها در مکان‌های عمومی دقت زیادی می‌کنند تا سطوح را لمس نکنند. زیرا ممکن است آلوده باشند. اغلب هم از ضدعفونی کننده‌های دست و صابون‌های ضد باکتری استفاده می‌کنند تا ریسک ابتلا به بیماری‌ها را کاهش دهند. برای اکثر افراد این اقدامات، بخشی از روال روزانه شده و نگرانیشان را کاهش داده است. با این حال، برای برخی، نگرانی در مورد پاکیزگی و میکروب‌ها به وسواس تبدیل شده و منجر به رفتار اجباری و اغلب متعهدانه می‌شود.

داشتن ترس بیش از حد از میکروب‌ها و یا کثیفی و اجبار مدام به شستن دست‌ها (وسواس شست و شو) یکی از رایج‌ترین نشانه‌های اختلال وسواس فکری و عملی (OCD) است. برای افرادی که از OCD رنج می‌برند، شستن دست‌ها از یک نگرانی ساده در مورد پاکیزگی فراتر می‌رود. این یک رفتار شدید است که هدف واقعی آن کاهش احساسات شدید ترس و اضطراب است. تمایز میان نگرانی بابت میکروب‌ها و اختلال وسواس فکری و عملی در این است که این نگرانی تا چه میزان بر زندگی افراد تاثیر می‌گذارد و باعث اختلال و حتی حاکمیت در آن می‌شود.

اختلال وسواس فکری و شستن بیش از حد دست‌ها: وسواس شستشو

اختلال وسواس فکری و عملی یک اختلال اضطرابی است که با ترس و افکار غیرقابل کنترل خود را نشان می‌دهد. همچنین رفتارهای تکراری و آزاردهنده‌ای را که در تلاش برای از بین بردن افکار وسواسی انجام می‌شود، اجباری می‌کند. افراد مبتلا به OCD عموماً معتقدند افکار و رفتار وسواسی آنها غیرمنطقی هستند، اما نمی‌توانند جلوی آنها را هم بگیرند.

وسواس شست و شو چیست؟

بر اساس DSM-IV، حدود ۵۰ درصد از بیماران وسواسی دچار وسواس شستشو هستند. نکته جالب درباره این وسواس آن است که با ازدیاد نگرانی درباره بیماری‌هایی مانند ایدز و سرطان، و نیز افزایش خطر بیماری‌های عفونی افکار وسواسی درباره بیمار شدن و در نتیجه رفتارهای اجباری شستشو افزایش می‌یابد. بنابراین حال با شیوع ویروس کرونا می‌توان نتیجه‌گیری کرد که نگرانی از بیماری و رفتارهای اجباری شستشو به میزان زیادی افزایش بیابد.

افرادی که دچار وسواس شستشوی دست هستند، در واقع دچار ترس از آلودگی می‌باشند و اغلب دست‌ها را به‌طور مکرر شستشو می‌دهند (وسواس شست و شو) تا جایی که آنها ترک می‌خورند و گاهی حتی منجر به خونریزی هم می‌شود. آنها همچنین ممکن است این فرایند را به صورت رسمی‌تر و حساس‌تر انجام دهند، مثلا، هر انگشت را به صورت جداگانه و به منظور خاص بشویند و اگر در این کارشان اختلالی رخ دهد، این مراسم را ممکن است دوباره از ابتدا شروع کنند.

افراد دارای نگرانی بیش از حد نسبت به میکروب‌ها و آلودگی‌ها، دست خود را به طور کامل شسته و ممکن است هنگام بستن شیر آب از دست زدن به آن، به منظور جلوگیری از دوباره آلوده شدن دستانشان، اجتناب کنند. آنها همچنین ممکن است از ضدعفونی کننده دست در بین عمل شستشو نیز استفاده کنند. با این حال، آنها بدون اضطراب زیاد در مورد پاکیزگی، روز خود را می‌گذرانند. از سوی دیگر، برای افرادی که دارای OCD هستند، یک شستشوی ساده هرگز کافی نیست. حتی پس از شستشوی چندگانه، اضطراب و ترس از آلودگی همچنان افکارشان را درگیر خواهد کرد و تا جایی ادامه پیدا می‌کند که زندگی آنها را نیز مختل کرده و شستن دست اضطراب آنها را تنها کمی کاهش می‌دهد.

نشانه‌های وسواس شست و شو

نشانه‌های وسواس شست و شو  را در مواردی مانند زیر می‌توان یافت:

شستن دست‌ها به مقدار زیاد و طی مراسم خاص، حمام کردن افراطی، مسواک زدن زیاد، آداب شستشو پس از توالت رفتن، تمیز کردن افراطی خانه، اجتناب از چیزها و موقعیت‌هایی که از نظر فرد آلوده است مانند بیمارستان و قبرستان.

دلیل روشن اختلال وسواس فکری و عملی هنوز مشخص نشده است. به طور کلی تصور می‌شود که عوامل متعدد زیست‌شناسی، روانشناختی و محیط زیستی در این امر دخالت دارند. در حالی که مشخص شده است که تغییراتی در مغز افراد مبتلا به OCD به وجود می‌آید، هیچ اسکن مغزی یا تستی وجود ندارد که بتواند آن را به طور قطعی تشخیص دهد. تشخیص این اختلال، بر اساس یک مصاحبه جامع با یک متخصص بهداشت روانی صورت می‌پذیرد. روان‌درمانی، همراه با دارو یا بدون آن، اغلب درمان موثری برای OCD می‌باشد، به ویژه درمانی کوتاه مدت و ساختار یافته برای رفتار شناسی است که برروی یادگیری راه‌های مقابله با افکار وسواسی تمرکز دارد.

کمک به شستشوی بیش از حد دست و وسواس شست و شو:

عصبانیت اغلب باعث می‌شود افراد برای مدت زیادی از اختلال وسواس فکری و عملی رنج ببرند. همچنین سعی کنند رفتارشان را حتی از نزدیکانشان پنهان کنند تا زمانی‌که به دنبال راهکاری برای درمان بگردند. ما تاکید می‌کنیم که بین نگرانی در مورد پاکیزگی و OCD اختلاف واضحی وجود دارد و پیشنهاد می‌کنیم افرادی که به این اختلال در خودشان مشکوک هستند، به این سؤالات پاسخ دهند:

• پس از شستن دست‌ها، آیا هنوز نگران هستید که ممکن است یک نقطه را از دست داده باشید یا به درستی نشسته‌اید؟ حتی پس از شستشوی مکرر، هنوز ترس و اضطراب دارید که دستانتان به اندازه کافی پاک نیست؟
• آیا برای شستن دست‌هایتان یک رویه بسیار سازمان‌یافته دارید؟ آیا با توجه به یک روند خاص پیش می‌روید؟ آیا شما اغلب از ترس اینکه کارتان را اشتباه انجام داده‌اید، دوباره از اول شروع به کار می‌کنید؟
• آیا شما به شدت از مکان‌ها یا شرایطی که شما را در معرض آلودگی و کثافت قرار می‌دهند، اجتناب می‌کنید؟ برای مثال، آیا از دست دادن یا لمس کردن سطوح در مکان‌های عمومی اجتناب می‌کنید؟
• آیا دستانتان قرمز، خام و چاق هستند؟

آیا اضطراب شما در مورد آلودگی و تلاش‌هایتان برای کاهش آن، با روابط و فعالیت‌های روزانه‌‌تان تداخل پیدا کرده است؟

پاسخ «بله» به چنین سؤال‌هایی می‌تواند نشان‌دهنده اختلال وسواس فکری باشد و نیاز به مشاوره با روانشناسی باتجربه داشته باشید. این اختلال به راحتی قابل درمان است. هیچ‌کس نباید با اضطراب و افسردگی ناشی از افکار وسواسی و رفتارهای اجباری زندگی کند.

راه درمان وسواس شستشو

مهمترین و موثرترین درمان وسواس شستشو مواجهه‌سازی و جلوگیری از پاسخ است که شرح آن با جزییات در مقاله درمان وسواس فکری و عملی آمده است. افرادی که وسواس شستشو دارند باور دارند که احتمال زیادی دارد از فعالیت‌های روزانه دچار آلودگی و بیماری بشوند. همچنین احتمال وقوع خطر را بیش از اندازه واقعی آن در نظر می‌گیرند. آنها همچنین باور دارند هزینه این اتفاق خیلی بالا است. به‌عبارت دیگر فاجعه‌سازی می‌کنند (در صورتی که بیمار شوم خیلی شدید خواهد بود). بنابراین قدم دیگری که در درمان وسواس شستشو باید برداشت، اصلاح خطاهای شناختی است که در مقاله درمان خطاهای شناختی با ذکر جزییات توضیح داده شده است. بنابراین با دو روش اصلاح خطاهای شناختی و مواجهه‌سازی می‌توانید بر وسواس شست و شو غلبه کنید. توجه داشته باشید که وسواس شست و شو یکی از راحت‌ترین وسواس‌ها برای درمان در قیاس با سایر وسواس‌ها می‌باشد.

منبع:

https://www.anxiety.org/