لیتیوم کربنات Lithium carbonate

هشدار

داشتن مقدار مناسبی از لیتیوم در بدن، بسیار مهم است. لیتیوم زیاد ممکن است منجر به اثرات ناخواسته‌ای مانند حالت تهوع، اسهال، لرزش دست، سرگیجه، کشیدگی، تشنج، اشکال در صحبت کردن، گیجی یا افزایش مقدار ادرار شود. در صورت بروز این عوارض بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید.

تفاوت کمی بین مقدار مناسب لیتیوم و مقدار بیش از حد لیتیوم در بدن وجود دارد. بنابراین مهم است که پزشک حین درمان، شما را از نزدیک تحت نظر داشته باشد. زمانی که لیتیوم مصرف می‌کنید، تمام نوبت‌های پزشکی و آزمایشگاهی را به موقع انجام دهید.

موارد کاربرد

این دارو برای درمان اختلال افسردگی- شیدایی (اختلال دوقطبی) استفاده می‌شود. لیتیوم کربنات با برقراری تعادل در برخی مواد طبیعی خاص (انتقال‌دهنده‌های عصبی) در مغز برای ایجاد ثبات در خلق و خو و کاهش افراط در رفتار عمل می‌کند. برخی از فواید استفاده مداوم از این دارو عبارتند از: کاهش میزان و علائم شیدایی مانند احساس خوب بودن مبالغه آمیز، احساساتی به شکل دیگران می‌خواهند به شما آسیب برسانند، تحریک‌پذیری، اضطراب، سریع و با صدای بلند صحبت کردن، و رفتارهای پرخاشگرانه و خصومت‌آمیز.

نحوه مصرف لیتیوم کربنات

برندهای مختلفی از این دارو موجود است. این برندها ممکن است اثرات یکسانی نداشته باشند. بدون مشورت با پزشک، برند مصرفی خود را تغییر ندهید.

این دارو را طبق دستور پزشک و معمولاً 2 یا ۳ بار در روز و از طریق دهان مصرف کنید. برای کاهش ناراحتی معده، لیتیوم کربنات را همراه یا بلافاصله بعد از غذا مصرف کنید. این دارو را خرد نکنید یا نجوید. با انجام این کارها، اثر دارو در بدن به یکباره آزاد می‌شود و خطر عوارض جانبی را افزایش می‌دهد. همچنین قرص را نصف یا تقسیم نکنید، مگر اینکه خط تقسیم داشته باشد و پزشک به شما دستور نصف کردن دارو را بدهد. قرص را به صورت کامل، بدون خرد کردن و جویدن، قورت دهید.

هر روز 8 تا 12 لیوان (240 میلی لیتر) آب یا مایعات دیگر بنوشید و هنگام استفاده از این دارو ، یک رژیم غذایی سالم با مقادیر نرمال نمک (سدیم) داشته باشید. تغییرات زیاد در مقدار نمک در رژیم غذایی‌تان ممکن است سطح لیتیوم خون شما را تغییر دهد. مقدار نمک رژیم خود را تغییر ندهید، مگر اینکه پزشک به شما گفته باشد.

این دارو را به‌طور مرتب مصرف‌کنید تا بیشترین بهره را از آن ببرید. برای اینکه مصرف دارو را فراموش‌نکنید، هرروز آن را در راس یک ساعت معین مصرف‌کنید. دوز مصرفی ارایه شده به شما بر اساس شرایط پزشکی، سطح لیتیوم خون و پاسخ شما به درمان است. اگر مقدار دارو در بدنتان در یک سطح ثابت نگه داشته شود، این دارو بهتر جواب می دهد. بنابراین، لیتیوم را در فواصل زمانی برابر مصرف کنید.

این دارو را باید دقیقاً طبق دستورالعمل مصرف کنید. حتی اگر به احساس خوبی رسیدید نیز مصرف لیتیوم را ادامه‌دهید. بدون مشورت با پزشک مصرف این دارو را قطع نکنید. با قطع ناگهانی دارو، ممکن‌است برخی شرایطتان بدتر شود. برای جزئیات بیشتر با پزشکتان مشورت کنید.

در صورت عدم بهبودی یا بدتر شدن حالتان، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است 1 تا 3 هفته طول بکشد تا متوجه بهبودی در وضعیتتان شوید.

عوارض جانبی

خواب آلودگی، سرگیجه، احساس خستگی، تشنگی مداوم، افزایش دفعات ادرار، افزایش وزن و لرزش خفیف دست ممکن است رخ دهد. با سازگاری بدن با دارو، این موارد باید از بین بروند. در صورت تداوم یا بدتر شدن هر یک از این عوارض، سریعاً به پزشک خود اطلاع دهید.

به‌یاد داشته باشید که پزشک این دارو را برای شما تجویز کرده است زیرا او قضاوت کرده که سود شما از مصرف این دارو، بسیار بیشتر از خطر عوارض جانبی آن است. بسیاری از افرادی‌که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض‌جانبی جدی ندارند.

در صورت بروز هر یک از این عوارض جانبی جدی، بلافاصله به پزشکتان اطلاع دهید: اسهال، استفراغ، عدم تعادل در راه رفتن، گیجی، مشکل در تکلم، تاری دید، لرزش شدید دست، تغییرات بینایی (مانند رشد نقطه‌ی کور در شبکیه چشم، از دست دادن بینایی)، تورم و درد مفاصل، درد و تغییر رنگ انگشتان دست و پا، سرد بودن دست‌ها و پاها.

در صورت بروز هر یک از این عوارض جانبی بسیار جدی، بلافاصله از کمک پزشکی استفاده کنید: سرگیجه شدید، غش کردن، ضربان قلب آهسته یا سریع و نامنظم، تنگی نفس، تشنج.

این دارو ممکن است سروتونین را افزایش دهد و به‌ندرت باعث یک بیماری بسیار جدی به نام مسمومیت یا سندرم سروتونین می‌شود. اگر داروهای دیگری که باعث افزایش سروتونین می‌شوند نیز استفاده می‌کنید، این خطر افزایش می‌یابد. بنابراین لیست تمام داروهای مصرفی خود را به پزشکتان نشان دهید. در صورت بروز برخی از علائم زیر بلافاصله از کمک پزشکی استفاده‌کنید: ضربان قلب سریع، توهم، از دست دادن هماهنگی، سرگیجه شدید، حالت تهوع/ استفراغ شدید/ اسهال، گرفتگی عضلات، تب با علت ناشناخته، بیقراری غیرمعمول.

واکنش آلرژیک بسیار جدی به این دارو نادر است. با این حال، در صورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک جدی، از جمله موارد زیر، به پزشکتان اطلاع دهید و کمک پزشکی بخواهید: تورم غدد لنفاوی، اگزما، خارش/ تورم (به‌خصوص صورت/ زبان/ گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی.

مواردی که در بخش‌های بالا ذکر شد، لیست کاملی از عوارض‌جانبی احتمالی نیست. اگر متوجه عوارض دیگری شدید که در بالا ذکر نشده، حتما با پزشکتان تماس بگیرید.

موارد احتیاط

قبل از مصرف لیتیوم کربنات، در صورتی‌که به آن حساسیت دارید یا اگر مبتلا به انواع دیگری از آلرژی­‌ها هستید، در این‌باره با پزشکتان صحبت‌کنید. این دارو ممکن‌است شامل مواد غیرفعالی باشد که موجب واکنش‌­های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با داروساز خود صحبت‌کنید.

قبل از استفاده از این دارو، سابقه پزشکی خود را به پزشک اطلاع دهید. به‌خصوص: بیماری قلبی، بیماری کلیوی، مشکلات ادراری (مانند مشکل در ادرار کردن)، کم‌کاری تیروئید، تشنج، بیماری پارکینسون، سرطان خون، کم آبی شدید (از دست دادن شدید آب بدن)، هرگونه عفونت با تب بالا، اختلالات پوستی خاص (پسوریازیس).

درمان با لیتیوم به‌ندرت ممکن است وضعیتی را به وجود آورد که بر ریتم قلب تأثیر بگذارد (سندرم بروگادا (Brugada syndrome)). سندرم بروگادا یک مشکل ارثی قلبی و تهدیدکننده زندگی است که ممکن است برخی از افراد بدون دانستن آن دچارش شوند. این سندرم می‌تواند باعث ضربان قلب غیرطبیعی و جدی (احتمالاً کشنده) و سایر علائم (مانند سرگیجه شدید، غش کردن، تنگی‌نفس) شود که بلافاصله نیاز به مراقبت پزشکی دارد. سندرم بروگادا ممکن است باعث مرگ ناگهانی شود. قبل از شروع درمان با لیتیوم، اگر حتی یکی از عوامل پرخطر زیر را در خود یا خانواده‌تان دارید، به پزشکتان بگویید: سندرم بروگادا، بیهوش شدن بی‌دلیل، سابقه خانوادگی برخی از مشکلات قلبی (سندرم بروگادا، مرگ ناگهانی و ناشناخته قبل از 45 سالگی).

این دارو ممکن‌است شما را گیج یا خواب‌آلود کند یا بینایی شما را تار کند. تا زمانی‌که احساس خواب‌آلودگی یا بینایی ضعیف دارید، از رانندگی، استفاده از ماشین‌آلات و کارهایی که نیاز به هوشیاری یا دید واضح دارند، خودداری کنید. همچنین از مصرف نوشیدنی‌های الکلی نیز خودداری کنید. در صورت استفاده از ماری‌جوانا (شاهدانه) با پزشکتان صحبت‌کنید.

اگر دچار تعریق شدید یا اسهال شدید شده‌اید، بلافاصله با پزشکتان مشورت کنید تا روش بهتر مصرف لیتیوم را به شما بگوید. در هوای گرم یا در حین فعالیت‌هایی که باعث تعریق شدید می‌شود، مانند حمام‌های گرم، سونا یا ورزش، مراقب باشید. قبل از انجام هرگونه عمل جراحی، تمامی محصولات مورد استفاده‌تان (از جمله داروهای تجویزشده، داروهای بدون‌نسخه و محصولات گیاهی) را به پزشک یا دندانپزشک خود بگویید.

دوران بارداری

این دارو برای استفاده در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. همچنین ممکن است به نوزاد متولدنشده آسیب‌برساند. با این حال، از آنجا که مشکلات ذهنی/ خلقی درمان نشده (مانند اختلال دوقطبی) می‌تواند به یک زن باردار و نوزاد متولد نشده‌اش آسیب برساند، مصرف این دارو را قطع نکنید، مگر اینکه پزشک دستور داده باشد. درعوض، از پزشکتان بپرسید که آیا داروی دیگری برای شما مناسب است یا خیر. اگر قصد بارداری دارید یا احتمال می‌دهید باردار باشید، فورا به پزشک خود اطلاع دهید.

لیتیوم به شیر مادر منتقل می‌شود و ممکن است اثرات نامطلوبی بر نوزاد شیرخوار بگذارد. بنابراین هنگام استفاده از این دارو، شیردهی توصیه نمی‌شود. قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.

تداخلات دارویی

تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر دهد یا خطر ابتلا به عوارض‌جانبی جدی را افزایش‌دهد. مقاله حاضر شامل فهرستی جامعی از همه تداخلات دارویی احتمالی نیست. لیستی از تمام موادی که مصرف‌می‌کنید (شامل داروهای بدون‌نسخه و محصولات‌گیاهی) تهیه‌کنید و آن را با پزشکتان به اشتراک بگذارید. بدون تأیید پزشک، دوز داروها را شروع، قطع یا تغییر ندهید.

برخی داروها می‌توانند در از بین بردن لیتیوم از بدن شما و عملکرد آن تأثیر بگذارند. مثلا می‌توان به مهارکننده‌های ACE (مانند کاپتوپریل، آنالاپریل)، ARB (مانند لوزارتان، والسارتان)، NSAIDها (مانند سلکوکسیب، ایبوپروفن)، قرص‌های آب (داروهای ادرارآور مانند هیدروکلروتیازید، فوروزماید)، دیگر داروها برای شرایط روحی و روانی (مانند کلرپرومازین، هالوپریدول، تیوتیکسن) و غیره اشاره کرد. اگر از این داروها استفاده می‌کنید، ممکن است نیاز باشد پزشک دوز لیتیوم شما را تنظیم کند.

در صورت استفاده از داروهای دیگری که باعث افزایش سروتونین می‌شوند، خطر سندرم یا مسمومیت سروتونین افزایش می‌یابد. مثلا می‌توان به داروهای خیابانی مانند MDMA/ اکستازی، عصاره گل راعی، داروهای ضدافسردگی خاص (از جمله SSRIها مانند فلوکستین/ پاروکستین، SNRIها مانند دولوکستین/ ونلافاکسین)، و سایر موارد اشاره کرد. خطر ابتلا به سندرم یا مسمومیت سروتونین، ممکن‌است هنگام شروع یا افزایش دوز این داروها بیشتر باشد.

سعی کنید یک رژیم غذایی معمولی با مقدار ​​سدیم متوسط داشته باشید. برای جزئیات بیشتر با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.

اوردوز یا مصرف بیش از حد

اگر دارو را اشتباهاً بیش از حد مصرف کردید و علائم جدی مانند از احساس بیهوشی یا مشکل تنفسی شدید دارید، با اورژانس یا پزشکتان تماس بگیرید. علائم مصرف بیش از حد ممکن است شامل: اسهال، استفراغ، صدای زنگ در گوش، تاری دید، مشکل در راه رفتن، خواب‌آلودگی غیرمعمول، تشنج، لرزش و از دست دادن هوشیاری باشد.

نکات

لیتیوم کربنات را به افراد دیگر ندهید.

تست‌های آزمایشگاهی یا پزشکی (مانند عملکرد کلیه، عملکرد تیروئید، سطح لیتیوم و کلسیم خون) باید به‌صورت دوره‌ای انجام‌شود تا میزان بهبود شما کنترل شود یا عوارض‌جانبی بررسی شود. برای جزئیات بیشتر با دکتر خود مشورت کنید.

دوز از دست رفته

اگر یک دوز از دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید مگر اینکه زمان دوز بعدی شما، ۶ ساعت دیگر یا کمتر باشد. در اینصورت از دوز فراموش شده صرف‌نظر کنید. دوز بعدی را در زمان معین مصرف کنید. دوز را برای جبران دو برابر نکنید.

شرایط نگهداری

لیتیوم کربنات را در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت نگهداری کنید. در حمام نگهداری نکنید. داروها را از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید.