چگونه اعتماد به نفس کودکان را برانگیزیم

اعتماد به نفس کودکان

کودکان حساس هستند و برای تقویت اعتماد به نفس خود به انگیزه نیاز دارند. آنها بواسطه اعتماد به نفس به احتمال زیاد رشد متعادل و موفقی خواهند داشت. با استفاده از تشویق، شناسایی عزت نفس منفی و الگوی خوب بودن، اعتماد به نفس کودکان را برانگیزید. با این کار می‌توانید به آنها کمک کنید تا نسبت به خود، تصمیمات و عملکردشان اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند.

متد 1. استفاده از تشویق و ترغیب

الف. به کودکان عشق و پشتیبانی بی قید و شرط بدهید.

اطمینان حاصل کنید که کودکتان به اینکه مورد علاقه و حمایت شما قرار دارد واقف است. بچه‌ها برای اینکه از اعتماد به نفس خوبی برخوردار شوند باید احساس کنند که دیگران دوستشان دارند.

• به فرزندان خود بگویید که آنها را بی قید و شرط دوست دارید. این موضوع را به طور مرتب به آنها یادآوری کنید. آنها باید بدانند که عشق شما به آنها به دلیل هرگونه عمل یا رفتار ناپسندشان از بین نخواهد رفت.
• به فرزندانتان یادآور شوید که تحت هر شرایطی از آنها حمایت می‌کنید. کودکانی که احساس می‌کنند توسط بزرگسالان حمایت می‌شوند، در کارهایی که انجام می‌دهند احساس اعتماد به نفس و ماجراجویی بیشتری دارند.
• رفتار بد او را اصلاح کنید، اما حتماً به او بگویید عملی که انجام داده است ناخوشایند است، نه خود شخص او. کارهای بد با کودک بد بودن متفاوت است. اگر کودک فکر کند که از نظر دیگران بد است، ممکن است اعتماد به نفس ضعیفی پیدا کند.

ب. کودکان را تشویق کنید که چیزهای جدید را امتحان کنند.

اختصاص دادن فضا به کودکان برای جستجوی علایق و استعدادهایشان بهترین راه تربیت اعتماد به نفس در آنها است. امتحان کردن چیزهای جدید باعث می‌شود کودکان احساس بهتری نسبت به خود داشته باشند و نسبت به توانایی‌های خود اطمینان پیدا کنند.

• از آنها بخواهید چیزهای جدید را امتحان کنند و اینکه نباید از انجام کاری متفاوت بترسند. این را هم به آنها یادآوری کنید که در صورت نیاز به آنها کمک خواهید کرد.
• آنها را درگیر تجارب خوب یادگیری کنید، خصوصاً تجارب مرتبط با دیگر کودکان در تیم‌های ورزشی یا گروه‌های داوطلب. هرکاری که فرزندان شما با بچه‌های دیگر بصورت اشتراکی انجام دهند به آنها در بدست آوردن اعتماد به نفس کمک می‌کند.
• به کودکان بازخورد مثبت دهید. کودکان باید در مورد فعالیت‌های خود از والدین تأیید دریافت کنند. بنابراین به آنها بگویید که به آنها افتخار می‌کنید که چیز جدیدی را امتحان کرده‌اند حتی اگر نتیجه نداده باشد.
• همانطور که فرزند خود را تشویق می‌کنید، سعی کنید به جای ارائه تعریف و تمجیدهایی که با عملکردهای مثبت کودک شما بی‌ربط است، بر رفتارهایی که می‌خواهید بیشتر در او مشاهده کنید تمرکز کنید. مثلاً به جای اینکه بگویید «تو خیلی شجاع هستی!» بهتر است بگویید: «من می‌دونم که امتحان کردن اون کار ترسناک بود، اما تو با غلبه روی ترست کار بزرگی انجام دادی!»

ج. به کودک در محیط خانه مسئولیت بدهید و اعتماد به نفسش را تقویت کنید.

درگیر کردن کودکتان با انجام دادن کارهای منزل می‌تواند به او احساس مالکیت و مسئولیت دهد. حتی وظیفه‌ای ساده در حد تمیز کردن اتاقش می‌تواند احساس اعتماد به نفس در کودک را افزایش دهد.

• یک زمان منظم برای انجام کارهای روزمره منزل‌تان مشخص کنید. اگر یک سری فعالیت‌های منظم برنامه‌ریزی شده داشته باشید، کودکان با تکمیل کارهای خود اعتماد به نفس پیدا می‌کنند.
• برای میزان فعالیت‌های روزمره زمان تعیین کنید و کودکتان را در انجام کارها و وظایف از پا نیندازید. زمانی معادل کمتر از 10 دقیقه برای کودکان زیر 7 سال، 15 الی 25 دقیقه برای کودکان 8 تا 10 سال و 25 الی 45 دقیقه برای کودکان بالای 10 سال تعیین کنید.
• کارهای منزل را قبل از یک فعالیت تفریحی انجام دهید. این کار باعث سهولت در انجام کارها می‌شود و تفریح را برای کودک پاداش‌آورتر می‌کند.
• کارهای خانه را با بازی و تفریح همراه کنید. کارهای خسته کننده می‌تواند برای بچه‌های کوچکتر جالب باشد و آنها را به یک ماجراجو تبدیل کند. شما می‌توانید کارهایی از قبیل «شکست دادن کارهای روزمره شرور» توسط کودک ابرقهرمانتان انجام دهید. برای بچه‌های بزرگتر، بگذارید پخش موسیقی را برای کارهای روزمره انتخاب کنند تا سرعت آن بیشتر شود.

د. در تعیین اهداف به کودکتان کمک کنید.

بگذارید آنها کل روند کار را ببینند تا بتوانند احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند. کار با همدیگر بر روی یک پازل و اجازه دادن به آنها برای قرار دادن آخرین تکه پازل و به اتمام رساندن آن به دست خودشان می‌تواند حس موفقیت را به آنها القا کند.

• برای کودکان اهدافی متناسب با سن‌شان تعیین کنید. کودکان خردسال به اهداف ساده‌ای نیاز دارند که سریع تر نتیجه بدهد، در حالی که کودکان بزرگتر می‌توانند اهداف انتزاعی بیشتری را مدیریت کنند.
• درباره اهداف بعنوان مشارکت صحبت کنید نه رقابت. اهداف مشارکتی آنهایی هستند که با همکاری دیگران انجام می‌شوند، در حالیکه اهداف رقابتی اهدافی خلاف دیگران هستند. هدف‌هایی که به کودکان کمک کند احساس کنند عضوی از یک گروه هستند، نسبت به اهدافی که باعث می‌شود فقط به عنوان یک فرد احساس خوبی داشته باشند به آنها اعتماد به نفس بیشتری می‌دهند.
• به فرزندانتان بگویید تا برای اهداف خود بجنگند. اطمینان حاصل کنید که آنها به راحتی تسلیم نمی‌شوند، و در عوض به تلاش خود ادامه می‌دهند. مقابله و رویارویی با شکست‌ها به افزایش اعتماد به نفس در کودک کمک خواهد کرد.

ﮬ. احساس تعلق را در کودک پرورش دهید.

به آنها این احساس را بدهید که عضوی از یک گروه هستند و در محدودۀ سن خود به دیگران تعلق دارند. از آنها بخواهید در گروه‌های بازی یا در دوران پیش‌دبستانی با دیگران همکاری داشته باشند.

• کودکان را به بازی با دوستانشان تشویق کنید. بازی با دیگران به معنای مذاکره در جهت اهداف مشترک است. دوستان باعث می‌شوند کودکان از طریق ارزش یافتن توسط دیگران، احساس تعلق بیشتری داشته باشند.
• از بچه‌ها بخواهید به فعالیت‌های فوق برنامه بپیوندند. اعم از ورزش‌های گروهی، تیمی یا باشگاهی. فعالیت‌های فوق برنامه باعث می‌شود که کودکان احساس کنند بخشی از چیزی بزرگتر هستند و برای دیگران اهمیت دارند.
• آنها را به فعالیت‌های مرتبط با هنر پیوند دهید. کلاس‌های هنری و موسیقی در کنار سایر بچه‌ها می‌تواند باعث شود هنگام کار و بازی در کنار دیگران اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند.

و. زود اقدام کنید.

کودکان اعتماد به نفس را از سنین پایین یاد می‌گیرند. به محض اینکه توانستند خود را به عنوان یک فرد جداگانه تصور کنند، روی اعتماد به نفس آنها کار کنید.

• اجازه دهید فرزندتان انتخاب کند. برای بخشی از وعده غذایی‌شان به آنها حق انتخاب بدهید. دست به انتخاب زدن می‌تواند به بچه‌های کوچکتر کمک کند تا اعتماد به نفس پیدا کنند.
• به او اجازه دهید گاهی «نه» بگویند. او باید بتواند این را ثابت کنند که خود را بعنوان شخصی منحصر به فرد نشان دهد.
• در شرایط دشوار به او کمک کنید و اگر مشکلی در اشتراک گذاری احساس و مشکلش با شما دارد، آنقدر او را هدایت کنید تا زمانی که بتواند مشکلش را با دیگران در میان بگذارد. در نهایت، از اینکه مشکلش را به اشتراک گذاشته از او تعریف و تمجید کنید.

متد 2. شناسایی عزت نفس منفی

الف. به کودکان کمک کنید تا با شکست روبرو شوند.

وقتی بچه‌ها چیزهای جدید را امتحان می‌کنند، مقولۀ شکست اجتناب‌ناپذیر است. آنها را تشویق کنید که شکست را به عنوان انگیزه استفاده کنند و از آن درس بگیرند.

• از او بخواهید در مورد هرگونه شکستی که متحمل می‌شود تأمل کرده و چیز مثبتی از آن خارج کند. اگر او در یک آزمون بزرگ ضعیف عمل کرد، در مورد چگونگی پیشرفت در آزمون بعدی صحبت کنید. به شکست‌های گذشته نپردازید، بلکه از آنها درس بگیرید.
• در مورد معنای «شکست» با او صحبت کنید. شکست فقط برد یا باخت نیست، بلکه بخشی از آمادگی است. شکست به‌معنی سخت تلاش کردن و موفق نشدن نیست، بلکه سخت تلاش نکردن نوعی شکست می‌باشد.
• هیچ موضوعی را ماست‌مالی نکنید. اگر او در کاری شکست خورد، حتماً آن را خاطرنشان کنید، اما روی آن تمرکز نکنید. کودکان باید بدانند که شکست بخشی از زندگی است. دانستن چگونگی برخورد با شکست مهارت مهمی است که آنها باید یاد بگیرند.
• یک برنامه اصلاحی تنظیم کنید. کودک شما باید یک برنامه مشخص در مورد چگونگی جلوگیری از شکست در آینده داشته باشد. اهداف و مهلت‌های مشخص برای رسیدن به موفقیت تعیین کنید.

ب. احساسات کودکان را اعتبارسنجی کنید.

اطمینان حاصل کنید که آنها احساسات خود را باارزش می‌دانند، حتی اگر احساس منفی از نوع آسیب زدن یا خشم باشد. آنها نباید یاد بگیرند که برخی احساسات قابل‌قبول نیستند. در غیر این صورت، ممکن است احساسات خود را خفه کنند و از داشتن آنها احساس گناه کنند.

• اگر کودکتان ناراحت است، اجازه دهید احساسات خود را بیان کند. سعی کنید وقتی او راجع به احساسش با شما صحبت می‌کند حرف او را قطع نکنید.
• برای صحبت در مورد احساسات کودکان از زبان مثبت استفاده کنید. به احساسات به عنوان «خوب» یا «بد» نگاه نکنید. در عوض، در مورد احساسات به عنوان امری طبیعی و بخشی از زندگی صحبت کنید.
• بعد از اینکه او احساسات خود را به اشتراک گذاشت، به موارد مثبتی که اتفاق افتاده است اشاره کنید. این موضوع را با او در میان بگذارید که چگونه هر رویداد منفی می‌تواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد.

ج. کودک را هرگز با کودکان دیگر مقایسه نکنید.

مقایسه کودک با اطرافیان می‌تواند باعث شود احساس بدی نسبت به خود پیدا کند یا بیش از حد رقابت کند. به‌جای رقابت با دیگران در عوض، حس همکاری را در او تشویق کنید.

• با کودکان در مورد رفتار آنها به خودی خود صحبت کنید و در مورد اینکه عملکردشان «بهتر» یا «بدتر» از دیگران بوده اشاره‌ای نکنید، بلکه در عوض، اینکه چقدر عملکردشان «خوب» بوده با آنها صحبت کنید. رقابت با دیگران می‌تواند به عزت نفس کودکان آسیب برساند.
• به فرزندتان بگویید که در مورد تأثیر رفتارش بر دیگران بیندیشد و درصورت شکست در کارهایی که انجام می‌دهد، باید رفتاری خوب (به دور از بی‌تربیتی و عصبانیت) در پیش بگیرند.
• از به کاربردن کلمات رقابتی پرهیز کنید. اگرچه ممکن است در فعالیت‌های ورزشی این کار دشوارتر باشد، اما می‌توانید در مورد اینکه رقابت به‌معنی علاقه به یک فعالیت مشترک است نه صرفاً «برد» و «باخت» با کودکتان صحبت کنید.
• بر همکاری کردن با دیگران تمرکز کنید. با کودک خود در مورد اینکه بهتر است یک هم‌تیمی خوب باشد تا اینکه یک رقیب عالی صحبت کنید.

د. نسبت به شرایط دشوار آگاه باشید.

اگر اخیراً کودکتان حوادث سختی را پشت‌سر گذاشته باشد، ممکن است مشکلات عزت نفس داشته باشد. تلاش کنید با کمک شما عزت نفس سالم را در خود ایجاد کند.

• از هرگونه ضربه‌ای که اخیراً در خانواده‌تان به او وارد شده آگاهی کامل داشته باشید. آسیب‌های خانوادگی، از جمله آزار جسمی یا روحی، می‌تواند به‌شدت بر عزت نفس کودک تأثیر بگذارد.
• به حل مشکلات فرزندتان در مدرسه که مرتبط با زورگویی است بسیار توجه داشته باشید. اذیت و آزار، خواه از کودک دیگر یا بزرگسال باشد، باعث می‌شود که کودکان نسبت به خود اطمینان کمتری داشته باشند و از امنیت کمتری برخوردار شوند.
• کودکتان را تشویق کنید تا درباره چیزهایی که با آنها دست و پنجه نرم می‌کند با شما صحبت کند. اگر با عزت نفس‌شان دست و پنجه نرم می‌کند، باید در گفتگو کردن راجع به آن مسئله با شما راحت باشد.

ﮬ. هنگام ایجاد اعتماد به نفس در کودک خود، از زیاده‌روی کردن بپرهیزید.

گاهی اوقات ممکن است کودکان دچار اعتماد به نفس بیش از حد شوند. سعی کنید با واقع‌بینی در مورد کودکان از آنها در برابر ایجاد اعتماد به نفس بیش از حد محافظت کنید.

• نسبت به کودکان صمیمی باشید و نشان دهید که به آنها اهمیت می‌دهید. مراقبت به معنای ستایش نیست، بلکه به معنای عشق بدون قید و شرط است که براساس شکست‌ها یا موفقیت‌های آنها نباشد.
• برای فرزندان خود بیش از حد ارزش خارق‌العاده و منحصر به فرد قائل نشوید. اینکه بچه‌ها فکر کنند بهتر از دیگر بچه‌ها هستند باعث مغرور شدن آنها می‌شود.
• از تحسین بیش از حد بچه‌ها مؤکداً خودداری کنید و همچنین سعی کنید در حین تحسین او زبانی را به‌کار گیرید که به جای شخص، رفتار کودک را مورد ستایش قرار دهد.

متد 3. الگوی خوبی باشید.

الف. الگوی پذیرش برای فرزندتان باشید.

سعی کنید طوری رفتار کنید که نشان دهد شما از عزت نفس خوبی برخوردار هستید. دیگران را کوچک نکنید و همینطور اجازه ندهید دیگران شما را کوچک شمارند.

• هرگز از ظاهر خود در مقابل فرزندتان انتقاد نکنید. نگویید که باید لاغر شوید یا شبیه شخص دیگری شوید.
• با فرزندان خود در مورد نقاط قوتی که در خود می‌شناسید، مانند اهداف کاری‌تان و میزان تلاش خود برای رسیدن به آن اهداف صحبت کنید.
• از خودتان و دستاوردهایتان احساس خوبی داشته باشید. بچه‌ها حین صحبت‌های شما در مورد خودتان و شغل‌تان از شما الگوبرداری می‌کنند.
• نسبت به دیگران دلسوز باشید. سعی کنید بفهمید چرا دیگران کار یا رفتاری خاص را انجام می‌دهند و سعی کنید دیگران را به خاطر رفتاری که مورد قبول‌تان نیست سرزنش نکنید.
• دیگران را کوچک نکنید. تحقیر دیگران در مقابل کودکان می‌تواند این برداشت را در او موجب شود که خوار شمردن افراد اشکالی ندارد. درعوض، سعی کنید نسبت به آنها پذیرا و سخاوتمند رفتار کنید.

ب. موارد عزت نفس منفی را در خودتان شناسایی کنید.

اگر عزت نفس منفی داشته باشید، ممکن است این موضوع به کودک شما سرایت کند. اطمینان حاصل کنید که عزت نفس منفی را ترمیم می‌کنید تا آن را به بچه‌ها انتقال ندهید.

• به روش‌هایی که والدینتان تصویر ذهنی شما از خودتان را ساخته‌اند فکر کنید. اگر استراتژی‌های آنها را مفید یا سازنده نمی‌دانید، از اِعمال آن روش‌ها در مورد فرزندان خود اجتناب کنید. هیچ دلیلی وجود ندارد که شما نتوانید فرزندتان را به روشی متفاوت از نحوۀ بزرگ شدن خودتان تربیت کنید.
• نسبت به والدین خود خیلی سختگیر نباشید. گیر کردن در گذشته می‌تواند تأثیر منفی بر آیندۀ شما بگذارد. هرآنچه را که می‌توانید از تاکتیک‌های آنها در مورد اعتماد به نفس یاد بگیرید و به جلو حرکت کنید.
• سعی کنید عزت نفس خودتان را بسازید. برای جلوگیری از منفی‌بافی، از گفتگوی ذهنی مثبت استفاده کنید و احساس خوبی نسبت به خود و آنچه انجام می‌دهید داشته باشید.

ج. با کودک خود بازی کنید.

کودکانی که زمان بازی‌شان با بزرگسالان زیاد است، از عزت نفس بالاتری برخوردار هستند. آنها احساس ارزشمندی کرده و محبوبیت در نزد دیگران را تجربه می‌کنند.

• اجازه دهید کودکتان آن بازی‌هایی که به ذهنش می‌رسد را انجام دهد. به جای اینکه به او پیشنهاد دهید چگونه یا با چه چیزی بازی کند، به او این فرصت را بدهید که بفهمد می‌خواهد چه کاری انجام دهد و مشغول چه فعالیتی شود. در اینصورت آنها بیشتر سرگرم و علاقه‌مند خواهند شد.
• در هنگام بازی توجه خود را به کودکتان معطوف کنید. به واسطه نگرانی‌هایتان حواستان از او پرت نشود و در حین بازی در دسترس و حاضر باشید.
• بازی را بخشی از تربیت فرزند خود بدانید، نه صرفاً امری سرگرم‌کننده. بازی به کودکان کمک می‌کند تخیل و خلاقیت بیشتری داشته باشند و باعث می‌شود از طریق بازی به توانایی‌های خود اعتماد می‌کنند.

نویسنده: دکتر امین حسینی