اختلال شخصیت چیست؟

اختلال شخصیت چیست ؟

در پاسخ به سوال اختلال شخصیت چیست می‌توان گفت که همه ما با افرادی مواجه شده‌ایم که رفتار و ویژگی‌های آزار دهنده‌ای از خود بروز می‌دهند و ما اصطلاح بی‌شخصیت را درباره آنها به‌کار می‌بریم. باید بدانیم که همه افراد دارای شخصیت هستند، ولکن هرکس شخصیت منحصر به‌فرد خود را دارد. شخصیت عبارت است از نحوه فکر، احساس و رفتار فرد درباره خودش، دنیا و دیگران. به مجموعه اینها شخصیت می‌گوییم.

تعریف شخصیت

شخصیت عبارت است از الگوهای رفتاری مشخص و ثابت که به‌واسطه آن، فرد دنیا، دیگران و خودش را از آن طریق درک کرده و ارتباط برقرار می‌کند. اختلال‌های شخصیت الگوهای سخت، غیرقابل انعطاف و ناسازگاری هستند که باعث ایجاد مشکل در روابط اجتماعی و کارکردهای فرد شده و باعث استرس در فرد می‌شوند. این الگوها بر همه جنبه‌های زندگی تاثیر می‌گذارند و با انتظارات فرهنگی دیگران به‌شدت متفاوت هستند.

شخصیت در مجموع ساختاری ثابت دارد. به‌عبارت ساده، یک فرد نحوه نگرش و احساس مشخصی درباره خود، دیگران و دنیا دارد. و رفتار ثابتی را در طول زمان در قبال آنها نشان می‌دهد. گروهی از افراد نحوه نگرش، احساس و رفتارشان (به تعبیری شخصیت‌شان) به‌گونه‌ای است که باعث ایجاد مشکل در رابطه آنها با دیگران از جمله همکاران، خانواده و دوستان می‌شود. اگر فرد به‌واسطه شخصیتش همواره ناخشنود و مضطرب‌است یا باعث آزار دیگران می‌شود، می‌توان او را دچار اختلال شخصیت دانست. الگوهای رفتاری غلط و ناهماهنگ با اجتماع در فرد دچار اختلال شخصیت، جنبه‌های مختلف زندگی او مانند تحصیل، روابط اجتماعی و شغلش را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین همه افراد دارای شخصیت هستند. ولکن شخصیت گروهی از افراد، هماهنگ با محیط، فرهنگ و دنیایی که در آن زندگی می‌کنند، نمی‌باشد. و بنابراین رفتارهایی از خود بروز می‌دهند که باعث آزار خود و دیگران می‌شوند. این افراد دچار اختلال شخصیت هستند.

ویژگی‌های فردی که اختلال شخصیت ندارد

فردی که اختلال شخصیت ندارد، انتخاب‌های متنوعی برای رفتار دارد. و می‌تواند با توجه به شرایط، متفاوت عمل کند و ساختار فکری، احساسی و رفتاری در او خشک و غیرقابل انعطاف نمی‌باشد. ولی فردی که دچار اختلال شخصیت است، انتخاب‌های محدودی برای رفتار دارد و در قبال شرایط گوناگون، رفتار ثابتی از خود نشان می‌دهد. به‌طور مثال، فردی که دچار اختلال شخصیت پارانوئید است، نسبت به همه مشکوک است و نمی‌تواند تمایزی بین افراد قائل شود. به بعضی افراد خیلی مشکوک است و به بعضی دیگر کمتر، ولی به‌هیچکس نمی‌تواند اعتماد کند. مانند فردی که عینک قرمز بر چشم دارد و دنیا را همیشه و همه جا قرمز می‌بیند و نمی‌تواند خود را با دنیا و شرایط آن هماهنگ کند.

فردی را تصور کنید که به‌واسطه احساس اجبار درونی و نحوه نگرشش به‌دیگران و انتظارات آنها، برای به‌دست آوردن توجه دیگران رفتارهای نمایشی و گاهاً جنسی نشان‌می‌دهد که با الگوهای فرهنگی که در آن قرار دارد، متفاوت است. این الگوهای رفتاری باعث ایجاد مشکل برای او می‌شود. و باعث می‌شود روابطش با دیگران خراب شود. و از نظر احساسی نیز به خواسته خود نرسد و همواره احساس ناکامی و ناخشنودی کند. فرد دچار اختلال شخصیت باوجود آنکه رفتارش باعث مشکلات و تجربیات‌بدی برایش می‌شود، ولکن دست از نگرش و رفتارش برنمی‌دارد. مثلاً فرد فوق‌الذکر باور دارد حتما به‌مقدار کافی نمایشگری نکرده‌است و نتوانسته است نظر مساعد دیگران را به‌مقدار کافی جلب‌کند. شخصیت در این فرد چنان ثابت است که هیچ اتفاقی نگرش، احساس و رفتار او را تغییر نمی‌دهد. چنین فردی دچار اختلال شخصیت نمایشی است. و رفتارهای نامناسب او و بازخوردی که از دیگران می‌گیرد باعث نمی‌شود تا نگرش، احساس و رفتارش تغییر کند.

دلایل اختلال شخصیت چیست ؟

هنوز علم نمی‌تواند دلیل اختلال شخصیت را به‌طور قطعی بیان کند. ولکن ترکیبی از دلایل آمادگی ژنتیکی، مشکلات مغزی، محیط کودکی نامناسب و تربیت را می‌توان در بروز اختلال شخصیت موثردانست. بر اساس تحقیقات انجام شده، در خانواده‌هایی که خشونت در آن شدید است، والدین الکل زیاد می‌نوشند و کودک در معرض سوء استفاده جسمی و جنسی است، احتمال بروز اختلال شخصیت بالاتر است. در صورتی که کودک از این محیط‌ها خارج شود، احتمال اختلال شخصیت کمتر می‌شود.

انواع اختلال شخصیت چیست ؟

طبق طبقه‌بندی DSM، دَه (۱۰) نوع اختلالات شخصیت تشخیص داده شده که آنها را در سه دسته کلی تقسیم‌بندی می‌کنند:

۱- دسته (A) مشکوک: اختلال شخصیت پارانوئید– اختلال شخصیت اسکیزوئید– اختلال شخصیت اسکیزوتایپال؛

۲- دسته (B) نمایشی و دمدمی مزاج: اختلال شخصیت نمایشی– اختلال شخصیت ضد اجتماعی– اختلال شخصیت مرزی– اختلال شخصیت خودشیفته؛

۳- دسته (C) مضطرب: اختلال شخصیت وابسته– اختلال شخصیت دوری گزین– اختلال شخصیت وسواسی.

درمان اختلال شخصیت چیست ؟

از آنجائیکه اختلال شخصیت عبارت است از داشتن نگرش، احساس و رفتار غلط درباره دنیا، درمان اختلال شخصیت از طریق کمک به تغییر افکار، احساس و رفتار مراجع صورت می‌پذیرد. بنابراین دارو درمانی در اختلال شخصیت کاربردی ندارد. و تنها از طریق گفتگو با مراجع می‌توان نظر او را درباره خود، دیگران و دنیا تغییر داد. برای کنترل اضطراب، افسردگی و توهمات فرد دچار اختلال شخصیت، دارو تجویز می‌شود؛ منتهی این امر ربطی به اختلال شخصیت او ندارد. باید آگاه بود که درمان اختلال شخصیت روندی آهسته و زمانبر و در عین‌حال بسیار دشوارست و نباید انتظار معجزه‌داشت.

در روند درمان، مراجع آگاهی بیشتری درباره افکار، احساسات و رفتار خود و مشکلاتی که برای او به‌وجود می‌آورند، کسب می‌کند. اکثر افراد دچار اختلال شخصیت باور ندارند که دارای مشکل هستند و دیگران و دنیا را مقصر می‌دانند. و این موضوع کار درمان را سخت‌تر می‌کند. مراجع با کمک درمانگر به تجربه راه‌حل‌ها و رفتارهای جدیدی می‌پردازد.

چه مواردی اختلال شخصیت را بدتر می‌کنند؟

۱- عدم ارتباط با دیگران: عدم ارتباط باعث می‌شود فرد درباره باورها و احساسات خود یقین پیدا کند. اگر او باور دارد دیگران قصد سوءاستفاده دارند و نمی‌توان به‌هیچکس اعتماد کرد، ارتباط برقرار نکردن باعث می‌شود درباره افکار خود یقین بیشتری پیدا کند. از سویی دیگر، ارتباط با دیگران باعث می‌شود فرد بتواند هیجانات خود را بروز دهد.

۲- بی‌توجهی و بی‌محبتی از سوی والدین و همسر: یکی از دلایل اصلی اختلال شخصیت، کمبود محبت در دوران کودکی است. کودکی‌که محبت نمی‌بیند، خود را بی‌ارزش، دیگران را غیرقابل اعتماد و بد و دنیا را مکان ناامن و نامناسبی می‌داند. در بزرگسالی نیز هرچقدر افراد اطراف او انسان‌های بی‌محبت و سوءاستفاده‌گری باشند، اختلال شخصیت فرد شدیدتر می‌شود. زیرا آنها تایید کننده باور او هستند.

۳- اضطراب: هرگونه تنش در روابط با همسر و یا خانواده و یا مشکلات مالی، اختلال شخصیت را تشدید می‌کند. ورزش، مدیتیشن و فراگیری مهارت مدیریت استرس به‌جهت آنکه باعث فرونشاندن اضطراب هستند، اختلال شخصیت فرد را نیز کنترل می‌کنند.

۴- مصرف مواد و الکل علامت‌های اختلال شخصیت را تشدید می‌کند.

۵- عدم آگاهی: شناخت درباره نحوه نگرش خود به دنیا به‌فرد کمک می‌کند تا بتواند رفتار و احساساتش را کنترل کند. فردی که فهمیده است عینک قرمزی بر چشم دارد و دنیا قرمز نیست، می‌تواند رفتار خود را کنترل کند.