متیل فنیدات Methylphenidate

هشدار

استفاده‌ی نابجا یا سوءمصرف از متیل فنیدات می‌تواند باعث مشکلات جدی (احتمالاً کشنده) در قلب و فشار خون شود.

این دارو می‌تواند موجب اعتیاد شود و باید برای افرادی که دارای اختلالات روحی/ خلقی یا اختلال مصرف مواد هستند (مانند استفاده بیش از حد یا اعتیاد به موادمخدر/ الکل)، با احتیاط مصرف شود. قبل از استفاده از این دارو، اگر سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال مصرف مواد دارید، به پزشک خود بگویید. بدون دستور پزشک، دوز خود را افزایش ندهید و به مدت طولانی‌تری از دارو استفاده نکنید. این کار ممکن است منجر به کاهش اثر این دارو، وابستگی به مواد مخدر یا افکار و رفتارهای غیرعادی شود. پزشک ممکن است پس از قطع دارو، مدتی شما را تحت‌نظر داشته باشد خصوصا اگر این دارو را برای مدت طولانی یا در دوزهای بالا مصرف کرده باشید.

موارد کاربرد

متیل فنیدات برای درمان اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD) استفاده می‌شود. متیل فنیدات با تغییر مقادیر برخی از مواد طبیعی خاصی در مغز کار می‌کند. متیل فنیدیت متعلق به دسته‌ای از داروها است که به عنوان محرک شناخته می‌شوند. این دارو می‌تواند به افزایش توانایی شما در توجه کردن، تمرکز و دقت روی یک فعالیت و کنترل مشکلات رفتاری کمک کند. همچنین ممکن است در تنظیم وظایفتان به شما کمک کند و مهارت گوش دادن را نیز بهبود ببخشد. این دارو همچنین برای درمان یک اختلال خواب خاص به نام نارکولپسی (یا حمله خواب) نیز استفاده می‌شود.

نحوه استفاده از متیل فنیدیت خوراکی

قبل از شروع مصرف متیل فنیدات و هربار استفاده مجدد از آن، راهنمای دارویی آن را بخوانید. اگر سوالی داشتید، از پزشکتان بپرسید.

این دارو را طبق دستور پزشک و معمولاً یکبار در روز، صبح، همراه یا بدون غذا مصرف‌کنید. اگر ناراحتی معده دارید، بهتر است دارو را همراه یا بعد از غذا یا میان وعده‌تان مصرف‌کنید. مصرف این دارو در اواخر روز ممکن‌است باعث ایجاد مشکل در خواب (بی‌خوابی) شود.

قبل از مصرف، بطری را حداقل به‌مدت 10 ثانیه خوب تکان‌دهید. از یک دستگاه مخصوص اندازه‌گیری برای اندازه‌گیری دقیق دوز مصرفی‌تان استفاده کنید. از قاشق خانگی استفاده‌نکنید زیرا در اینصورت ممکن‌است دوز مناسب را دریافت‌نکنید.

دوز مصرفی شما براساس شرایط پزشکی و پاسخ به درمان است. برای کاهش خطر ابتلا به عوارض‌جانبی، پزشک ممکن‌است شما را راهنمایی کند که به تدریج دوز مصرفی خود را کم یا زیاد کنید. همچنین، اگر مدت طولانی است که از آن استفاده می‌کنید، بدون مشورت با پزشک ناگهان مصرف این دارو را قطع‌نکنید.

این دارو را به‌طور مرتب مصرف‌کنید تا بیشترین بهره را از آن ببرید. برای اینکه مصرف دارو را فراموش‌نکنید، هرروز آن را در راس یک ساعت معین مصرف‌کنید.

با قطع ناگهانی این دارو، ممکن‌است دچار علایم ترک (مانند افسردگی، افکار خودکشی یا سایر تغییرات ذهنی/ خلقی) شوید. برای جلوگیری از این علائم، برای قطع مصرف این دارو، پزشک ممکن‌است به‌تدریج دوز شما را کاهش‌دهد. در صورت استفاده طولانی مدت از متیل فنیدیت یا دوزهای بالای آن، احتمال بروز علایم ترک در شما بیشتر است. در صورتی‌که مصرف دارو را قطع کردید، سریعا به پزشک خود اطلاع دهید.

وقتی این دارو برای مدت طولانی استفاده شود، ممکن‌است تاثیرش در بدن متوقف‌شود. اگر متوجه توقف علایم بهبود در خود شدید، با پزشکتان مشورت‌نمایید.

این دارو اگرچه به بهبود بسیاری از افراد کمک می‌کند، اما گاهی ممکن‌است موجب اعتیاد شود. درصورت ابتلا به اختلال مصرف مواد (مانند استفاده بیش از حد دارو یا اعتیاد به مواد مخدر/ الکل) این خطر ممکن‌است بیشتر شود. این دارو را دقیقاً طبق دستورالعمل مصرف کنید تا خطر اعتیاد کاهش یابد. برای جزئیات بیشتر با پزشکتان مشورت‌کنید.

در صورت عدم‌بهبودی یا بدتر شدن، حتما به پزشکتان اطلاع‌دهید.

عوارض جانبی

عصبانی شدن، مشکل خواب، از دست دادن اشتها، کاهش وزن، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ یا سردرد ممکن‌است رخ‌دهد. در صورت تداوم یا بدتر شدن هریک از این عوارض، سریعاً به پزشکتان بگویید.

به‌یاد داشته‌باشید که پزشکتان متیل فنیدات را برای شما تجویز کرده است، زیرا به این نتیجه رسیده که منفعت این دارو برایتان بیش از خطر عوارض‌جانبی آن است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند، دچار عوارض‌جانبی جدی نمی‌‌شوند.

این دارو ممکن‌است باعث بالا رفتن فشار خون شما شود. فشار خونتان را مرتباً چک‌کنید و درصورت بالا بودن، نتایج را به پزشکتان اطلاع‌دهید.

درصورت بروز هرگونه عارضه‌جانبی جدی، بلافاصله به پزشکتان اطلاع‌دهید، از جمله: نشانه‌هایی از مشکلات جریان خون در انگشتان دست و پا (مانند سردی، بی‌حسی، درد یا تغییر رنگ پوست)، زخم‌های غیرمعمول در انگشتان دست و پا، تپش و ضربان قلب سریع و نامنظم، تغییرات ذهنی/ خلقی/ رفتاری (مانند تحریک، پرخاشگری، نوسانات خلقی، افکار غیرعادی، افکار خودکشی)، حرکات غیرقابل‌کنترل عضلانی (مانند گرفتگی، لرزش)، طغیان ناگهانی کلمات و صداهایی که کنترلشان دشوار است، تغییرات بینایی (مانند تار دیدن).

در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی بسیار جدی، بلافاصله با اورژانس یا پزشکتان تماس‌بگیرید. مانند: غش کردن، تشنج، علائم حمله قلبی (مانند درد در قفسه سینه یا فک یا بازوی چپ، تنگی‌نفس، تعریق غیرمعمول)، علائم سکته مغزی (مانند ضعف در یک طرف بدن، اختلال گفتار، تغییرات ناگهانی بینایی، گیجی).

به‌ندرت مردها (از جمله پسران نوجوان) ممکن‌است هنگام استفاده از این دارو، نعوظ دردناک یا طولانی‌مدت به‌مدت ۴ ساعت یا بیشتر داشته‌باشند. والدین باید مراقب این عارضه جانبی جدی در پسران باشند. اگر نعوظ دردناک یا طولانی‌مدت اتفاق افتاد، استفاده از این دارو را متوقف‌کرده و بلافاصله کمک پزشکی بگیرید. زیرا ممکن‌است منجر به مشکلات دائمی شود.

واکنش آلرژیک بسیار جدی به این دارو نادر است. با این حال، درصورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک جدی، از جمله موارد زیر، به پزشکتان اطلاع‌دهید و کمک پزشکی بخواهید: اگزما، خارش/ تورم (به‌خصوص صورت/ زبان/ گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی.

مواردی که در بخش‌های بالا ذکر شد، لیست کاملی از عوارض‌جانبی احتمالی نیست. اگر متوجه عوارض دیگری شدید که در بالا ذکر نشده، حتما با پزشکتان تماس‌بگیرید.

موارد احتیاط

قبل از مصرف متیل فنیدیت، در صورتی‌که به آن یا به دگزمتیل فنیدیت حساسیت دارید یا اگر مبتلا به انواع دیگری از آلرژی‌‌ها هستید، در این‌باره با پزشکتان صحبت‌کنید. این دارو ممکن‌است شامل مواد غیرفعالی باشد که موجب واکنش‌­های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با داروساز خود صحبت‌کنید.

قبل از استفاده از این دارو، سابقه پزشکی‌تان را به پزشک اطلاع دهید. به‌خصوص: فشار خون بالا، مشکلات گردش خون (مانند بیماری رینود)، آب سیاه چشمی یا گلوکوم، مشکلات قلبی (مانند ضربان قلب نامنظم، نارسایی قلبی، حمله قلبی، مشکلات ساختار قلب)، سابقه خانوادگی مشکلات قلبی (مانند ایست ناگهانی قلب، ضربان قلب نامنظم)، شرایط روحی/ خلقی (به‌ویژه اضطراب، تنش، تحریک‌پذیری)، سابقه شخصی/ خانوادگی اختلالات روانی/ خلقی (مانند اختلال دوقطبی، افسردگی، روان‌پریشی، افکار خودکشی)، سابقه شخصی/ خانوادگی حرکات کنترل نشده عضلانی (تیک‌های حرکتی، سندرم توره)، پرکاری تیروئید، اختلال تشنج.

این دارو ممکن‌است موجب سرگیجه شما شود. الکل و ماری‌جوانا هم (شاهدانه) می‌توانند باعث سرگیجه شوند. تا زمانی‌که احساس سرگیجه دارید، از رانندگی، استفاده از ماشین‌آلات و کارهایی که نیاز به هوشیاری یا خیال راحت دارند، خودداری کنید. همچنین از مصرف نوشیدنی‌های الکلی نیز خودداری کنید. در صورت استفاده از ماری‌جوانا (شاهدانه) با پزشکتان صحبت‌کنید.

قبل از انجام هرگونه عمل جراحی، تمامی محصولات مورد استفاده‌تان (از جمله داروهای تجویزشده، داروهای بدون‌نسخه و محصولات گیاهی) را به پزشک یا دندانپزشک خود بگویید.

در صورت استفاده طولانی مدت از این دارو، ممکن‌است بر میزان رشد و وزن کودک، و قد در بزرگسالی تأثیر بگذارد. برای کاهش این خطرات، پزشک ممکن است توصیه کند هر از چند گاهی دارو را قطع‌کنید. وزن و قد کودک را مرتباً چک کنید و برای جزئیات بیشتر با پزشک خود مشورت نمایید.

افراد مسن ممکن‌است نسبت به عوارض‌جانبی این دارو حساسیت بیشتری نشان دهند، به ویژه مشکل خواب، کاهش وزن یا درد قفسه سینه.

در دوران بارداری، این دارو باید فقط در مواردی که بسیار موردنیاز است استفاده شود. در مورد مزایا و خطرات استفاده از این دارو با پزشکتان صحبت کنید.

متیل فنیدات به شیر مادر منتقل می‌شود. قبل از شیردهی با پزشکتان مشورت کنید.

تداخلات دارویی

تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر دهد یا خطر ابتلا به عوارض‌جانبی جدی را افزایش‌دهد. مقاله حاضر شامل فهرستی جامعی از همه تداخلات دارویی احتمالی نیست. لیستی از تمام موادی که مصرف‌می‌کنید (شامل داروهای بدون‌نسخه و محصولات‌گیاهی) تهیه‌کنید و آن را با پزشکتان به اشتراک بگذارید. بدون تأیید پزشک، دوز داروها را شروع، قطع یا تغییر ندهید.

مصرف داروهای مهارکننده MAO با این دارو ممکن‌است باعث تداخل دارویی جدی (احتمالاً کشنده) شود. در طول درمان با این دارو، از مصرف داروهای مهارکننده MAO (ایزوکاربوکسازید، لاینزولید، متیلن بلو، موکلوبماید، فنلزین، پروکاربازین، راساگیلین، سافینامید، سلژیلین، ترانسیل پرومین) خودداری کنید. اکثر بازدارنده‌های MAO نیز نباید به‌مدت دو هفته قبل و بعد از درمان با این دارو مصرف شوند. از پزشکتان در مورد زمان شروع یا قطع مصرف این دارو سوال کنید.

متیل فنیدات بسیار شبیه دگزمتیل فنیدیت است. هنگام استفاده از متیل فنیدیت از داروهای حاوی دگزمتیل فنیدیت خودداری کنید.

متیل فنیدات ممکن است در برخی آزمایشات پزشکی و آزمایشگاهی (از جمله اسکن مغزی برای بیماری پارکینسون) تداخل ایجاد کند. و احتمالاً باعث نادرست بودن نتایج آزمایشات شود. اطمینان حاصل کنید که پرسنل آزمایشگاه و کلیه پزشکان، از استفاده شما از این دارو مطلع هستند.

اوردوز یا مصرف بیش از حد

اگر دارو را اشتباهاً بیش از حد مصرف کردید و علائم جدی مانند از احساس بیهوشی یا مشکل تنفسی شدید دارید، با اورژانس یا پزشکتان تماس بگیرید. علائم مصرف بیش از حد ممکن است شامل: استفراغ، تحریک، گیجی، تعریق، گرگرفتگی، گرفتگی عضلات، توهم، تشنج و از دست دادن هوشیاری باشد.

نکات

متیل فنیدات را با دیگران به اشتراک نگذارید. اشتراک آن بدون تجویز پزشک خلاف قانون است.

برخی آزمایشات یا کنترل‌های پزشکی مانند نظارت بر فشار خون، شمارش کامل خون، نظارت بر قد و وزن در کودکان، ممکن است به صورت دوره‌ای انجام شود تا میزان پیشرفت کنترل شود یا عوارض جانبی بررسی گردد. برای جزئیات بیشتر با پزشکتان مشورت کنید.

مارک‌ها و اشکال مختلفی از این دارو موجود است که همه تأثیرات یکسانی ندارند. بدون مشورت با پزشک یا داروساز خود، مارک یا شکل دارویتان را تغییر ندهید.

دوز از دست رفته

اگر یک دوز از متیل فنیدات را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نزدیک زمان خواب یا دوز بعدی است، از دوز فراموش شده صرف‌نظر کنید. دوز بعدی را در زمان معین مصرف کنید. دوز را برای جبران دو برابر نکنید.

شرایط نگهداری

دارو را در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت نگهداری کنید. در حمام نگهداری نکنید. این دارو پس از 4 ماه منقضی می‌شود. داروهایی که زمان انقضایشان به پایان رسیده است را دور بریزید. داروها را از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید.