تله رها شدگی چیست و دلایل آن چه می‌باشد؟

مقدمه: تله رها شدگی، زخمی قدیمی در دل بسیاری از ما

تله رها شدگی یا طرد شدگی یکی از رایج‌ترین و دردناک‌ترین الگوهای روانی است که در بسیاری از افراد از دوران کودکی شکل می‌گیرد و در بزرگسالی نیز همچنان بر روابط و احساسات آن‌ها سایه می‌اندازد. این تله روانی، نوعی طرحواره ناسازگار اولیه است که موجب می‌شود فرد همواره نگران ترک شدن، دوست نداشتنی بودن یا تنها ماندن باشد، حتی در روابطی که ظاهراً امن هستند.

در این مقاله، به بررسی عمیق و علمی تله رها شدگی، علائم آن، دلایل شکل‌گیری در کودکی، تاثیرات آن بر روابط عاطفی و در نهایت راهکارهای مقابله و درمان می‌پردازیم. اگر شما یا عزیزانتان با این الگوی روانی درگیر هستید، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

---

تله رها شدگی یا طرد شدگی چیست؟

تله رها شدگی (Abandonment Schema) به حالتی گفته می‌شود که فرد همواره احساس می‌کند ممکن است توسط دیگران طرد شود، تنها بماند یا کسی او را دوست نداشته باشد. این احساسات، منطقی نیستند اما برای فرد کاملاً واقعی و دردناک‌اند.

در نگاه اول ممکن است بپرسید چرا باید فردی بزرگسال، با وجود داشتن عقل و استقلال، چنین احساساتی را تجربه کند؟ پاسخ در دوران کودکی نهفته است؛ زمانی که امنیت و بقا کاملاً وابسته به حضور و توجه والدین یا مراقبین اصلی بود.

---

ریشه‌های تله رها شدگی در دوران کودکی

تله رها شدگی اغلب از تجربیات کودکی نشأت می‌گیرد. مواردی مانند:

• فوت یکی از والدین یا افراد نزدیک

• طلاق یا جدایی والدین

• بیماری یا بستری بودن مادر یا پدر

• بی‌ثباتی احساسی والدین

• توجه ناپایدار یا مشروط از سوی والدین

• تغییرات مکرر در محل زندگی یا مدرسه

• نادیده گرفته شدن احساسات کودک

این وقایع باعث می‌شود کودک احساس کند دوست داشتنی نیست، هر لحظه ممکن است تنها بماند، و هیچ کس همیشه برایش باقی نمی‌ماند.

نشانه‌های تله رها شدگی در بزرگسالی

افرادی که دچار این طرحواره هستند، معمولاً رفتارهایی از خود بروز می‌دهند که به شکل ناخودآگاه باعث تقویت همین تله می‌شود. از جمله:

• ترس دائمی از ترک شدن حتی در روابط پایدار

• نیاز افراطی به اطمینان و توجه مداوم

• وابستگی شدید به شریک عاطفی

• کنترل‌گری، چک کردن، و شک کردن مکرر به طرف مقابل

• چسبندگی احساسی همراه با اضطراب

• احساس ناامنی حتی هنگام ابراز محبت دیگران

• انتخاب افرادی که توجه نمی‌کنند یا در دسترس عاطفی نیستند

این افراد در عین حال که از طرد شدن وحشت دارند، اغلب به روابطی جذب می‌شوند که همان احساس طرد را دوباره در آن‌ها زنده می‌کند.

---

چرا افراد با تله رها شدگی، جذب روابط ناسالم می‌شوند؟

ذهن افراد دچار تله رها شدگی به‌طور ناخودآگاه به دنبال الگوهایی است که برایش آشنا باشند، حتی اگر آزاردهنده باشند. برای مثال:

• جذب فردی می‌شوند که در دسترس نیست (مثل فردی متأهل یا بی‌تعهد)

• عاشق کسی می‌شوند که به آن‌ها بی‌توجه است

• به فردی علاقه‌مند می‌شوند که روابط متعددی دارد یا هنوز از رابطه قبلی جدا نشده

در این افراد، هرچه طرف مقابل دورتر شود یا بی‌توجه‌تر باشد، میل آن‌ها به بودن در رابطه بیشتر می‌شود. زیرا دوری و بی‌توجهی برای آن‌ها آشناست.

---

واکنش‌های مخرب افراد دچار تله رها شدگی

هنگامی‌که این افراد احساس کنند رابطه در خطر است، واکنش‌های شدیدی نشان می‌دهند:

• گریه و التماس برای ماندن طرف مقابل

• خشم شدید و پرخاشگری

• تهدید به ترک رابطه (برای آزمودن وفاداری)

• کنترلگری زیاد (بررسی گوشی، تماس‌های مکرر)

• تلاش برای خوشایند بودن بیش از حد برای جلب محبت

• ایجاد ارتباطات زیاد برای جلوگیری از تنها ماندن

این واکنش‌ها، نه تنها رابطه را نجات نمی‌دهد، بلکه اغلب باعث خستگی و دوری بیشتر طرف مقابل می‌شود.

بسیاری از موضوعات و وقایع برای همه افراد احساس طرد شدگی ایجاد می‌کند، ولی شدت و مدت آن در فردی که این تله و تله طرد دارد، بیشتر است.

از جمله می‌توان به وقایع زیر اشاره کرد:

۱. تنهایی

۲. مریضی

۳. طلاق

۴. اخراج از کار و یا از دست دادن کار به هر دلیلی.

۵. فردی که احساس می‌کند دوستانش دیگر به او مانند گذشته توجه نمی‌کنند.

۶. فرزندی که سوگوار مرگ مادر است.

۷. خیانت در روابط زناشویی.

۸. مهاجرت به یک کشور و یا مکان ناآشنا.

۹. کودکی که به‌دلیل رنگ پوست، مذهب، قومیت، مشکل جسمی و … احساس متفاوت بودن با دیگران می‌کند.

۱۰. شکست عاطفی.

۱۱. خانم میانسالی که فرزندانش خانه را ترک می‌کنند.

اما فردی که احساس طرد شدگی دائمی دارد، در همه روابط خود احساس نگرانی می‌کند و ثباتی در ارتباطات خود نمی‌بیند. چنین فردی حتی بالا و پایین شدن‌های طبیعی یک رابطه مانند ناراحتی، نارضایتی و دوری موقت را نیز نمی‌تواند تحمل کند، زیرا احساسات طرد شدگی را در او زنده می‌کند و در نتیجه واکنش‌های غیرطبیعی و اغراق‌آمیز نشان می‌دهد.

دراین مواقع از سویی به‌جهت شدید بودن شدت غم، خشم و اضطراب در آنها و از سویی دیگر به‌دلیل آنکه چگونه آرام کردن خود را از کودکی فرا نگرفته‌اند نمی‌توانند خود را آرام کنند و تنها به واکنش‌های همیشگی غلط خود می‌پردازند.

این واکنش‌ها می‌تواند خشم زیاد، چسبندگی زیاد به طرف مقابل، کنترل کردن بیشتر او، متهم کردن او به بی‌وفایی، به‌سرعت از رابطه خارج شدن پیش از آنکه او شما را ترک و طرد کند و در نهایت قرار دادن خود در موقعیت انتظار و استیصال باشد. این افراد انرژی غیرطبیعی و بیش از حدی را برای حفظ یک رابطه صرف می‌کنند.

راه‌های مقابله با تله رها شدگی

خبر خوب این است که با شناخت این طرحواره و کار روی آن، می‌توان از چرخه رنج خارج شد. راهکارهایی که در این مسیر مؤثر هستند:

1. درمان شناختی-رفتاری (CBT)

در این روش، باورهای ناسازگار گذشته بازبینی می‌شوند. فرد یاد می‌گیرد افکار اغراق‌آمیز خود درباره طرد شدن را شناسایی و اصلاح کند.

2. طرحواره‌درمانی

این رویکرد تخصصی بر شناخت ریشه‌های کودکی و الگوهای شکل‌گرفته تمرکز دارد. با کمک درمانگر، تله‌های روانی بازسازی می‌شوند.

3. درمان‌های هیجانی مانند EFT

افراد با کمک درمانگر یاد می‌گیرند احساسات خود را بپذیرند و با آن‌ها به‌طور سالم مواجه شوند.

4. تمرین مراقبه و ذهن‌آگاهی

تمرکز بر لحظه اکنون، به کاهش اضطراب‌های آینده‌محور کمک می‌کند. مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق مفید هستند.

5. خودآگاهی و نوشتن افکار

نوشتن احساسات و تحلیل افکار منفی می‌تواند به شناخت دقیق‌تری از خود کمک کند.

---

نتیجه‌گیری: آغازی برای پایان رنج‌های ناشی از طرد شدگی

تله رها شدگی زخمی است که اغلب در کودکی ایجاد شده و در سکوت رشد کرده است. اما با آگاهی، خودشناسی و کمک گرفتن از درمانگران حرفه‌ای می‌توان این چرخه را شکست. اگر احساس می‌کنید در روابطتان همیشه نگران طرد شدن هستید، اگر احساس دوست‌داشتنی بودن برایتان دشوار است، وقت آن است که روی خودتان کار کنید.

به یاد داشته باشید:
شما سزاوار عشق، امنیت و آرامش هستید.
اگر نیاز به راهنمایی یا مشاوره دارید، در بخش نظرات بنویسید یا با یک روانشناس مجرب گفت‌وگو کنید.

خلاصه مقاله: چرا طلاق و احساس طرد شدگی به‌هم گره خورده‌اند؟

طلاق و احساس طرد شدگی اغلب دو پدیده همزمان هستند. جدایی از شریک زندگی نه‌تنها یک بحران عاطفی است، بلکه به‌دلیل تغییر ناگهانی در نقش‌ها و هویت فردی، موجب آشفتگی درونی می‌شود. این احساسات می‌توانند حتی زمانی که فرد خود تصمیم به طلاق گرفته باشد، تجربه شوند.

ریشه اصلی این احساس، ترس بنیادین انسان از ترک شدن است. زمانی که رابطه‌ای به پایان می‌رسد، حس طرد شدن، تنهایی و حتی بی‌ارزشی در بسیاری از افراد بروز می‌کند. در کنار این، مسائل اجتماعی هم فشار مضاعفی ایجاد می‌کنند. فرد طلاق‌گرفته ممکن است از سوی دوستان، آشنایان یا حتی جامعه طرد شده یا نادیده گرفته شود. این طرد شدگی ثانویه، گاه از خود جدایی دردناک‌تر است.

با این حال، طلاق فرصتی برای بازسازی روانی و رشد فردی نیز هست. مواجهه صادقانه با احساسات، تمرین عشق به خود و برداشتن قدم‌های سازنده، از جمله راهکارهای مؤثر برای مقابله با طلاق و احساس طرد شدگی هستند.

اگرچه این مسیر آسان نیست، اما با پذیرش درونی و حمایت مناسب، می‌توان از طلاق به‌عنوان نقطه عطفی برای تحول شخصی بهره گرفت.

منابع:

۱. صلواتی، مژگان. (۱۳۸۹). طرح واره درمانی. نشر دانژه.

۲. اندرسون، سوزان. مترجم: مرتضی نظری. (۱۳۹۶). رهایی از غم جدایی. انتشارات بنیاد فرهنگ زندگی.

۳. یانگ، جفری. مترجم: ساره حسینی عطار. زندگی خود را دوباره بیافرینید. نشر شمشاد.

https://www.huffingtonpost.com/susan-anderson/why-does-divorce-create-such-turmoil_b_8270742.html