چگونه به سرعت می‌توانیم شخصیت دیگران را بشناسیم؟

تعریف شخصیت

شخصیت، طرز تفکر، احساس و رفتار است. شخصیت شامل حالات، نگرش‌ها و عقاید است و به وضوح در تعامل با افراد دیگر بیان می‌شود. همچنین شامل ویژگی‌های رفتاری، ذاتی و اکتسابی است که یک فرد را از دیگری متمایز می‌کند و می‌تواند در روابط افراد با محیط و گروه اجتماعی، مشاهده شود.

واژه شخصیت به طرق مختلف تعریف شده است، اما به عنوان یک مفهوم روانشناختی، دو معنای اصلی دارد. اولین مورد مربوط به تفاوت‌های ثابتی است که بین افراد وجود دارد. معنای دوم بر آن صفاتی تأکید می‌کند که همه مردم را شبیه هم می‌کند. در واقع، از یک سو مطالعه ویژگی‌های خاص‌تر در افراد و از سوی دیگر، جستجو برای کلیت سازمان‌یافته کارکردهای روانی.

می‌توان گفت که مطالعه شخصیت ریشه در این ایده اساسی دارد که افراد بر اساس الگوهای رفتاری خاص خودشان، متمایز می‌شوند. مثلا نحوه راه رفتن، صحبت کردن، محل زندگی‌شان، یا ابراز تمایلاتشان.

شناخت شخصیت دیگران

اکثر انسان‌ها علاقمند هستند تا درباره دیگران نه تنها شناخت پیدا کنند، بلکه این شناخت را در حداقل زمان ممکن به‌دست بیاورند. شناخت شخصیت افراد کمک بسیاری در روابط‌مان با دیگران می‌کند. در عصری که همه چیز بر محور سرعت می‌گردد ما حتی برای شناخت انسان‌ها نیز تمایل داریم با حداقل انرژی و زمان به شناسایی دیگری نائل آییم.

پروفسور دن مک آدامز، استاد دانشگاه نورت وسترن، تحقیقاتی در زمینه آنچه که باعث می‌شود دیگران را حقیقتاً بشناسیم انجام داد. بر طبق نظر او سه سطح برای شناخت وجود دارد که افراد گام به گام آن را طی می‌کنند تا با گذر از این سه سطح با همدیگر را بیشتر بشناسند. نکته جالب توجه آن است که برای صمیمیت نیز باید به‌ترتیب از این سه مرحله گذر کرد. بنابراین می‌توان با خود آشکاری بیشتر به صمیمیت سریعتر کمک کرد. البته باید این خود آشکاری به ترتیب سطوح شناختی که در زیر می‌آید باشد. اگر شما خیلی زود و خیلی زیاد مسائل شخصیتان را با دیگری مطرح کنید احتمالاً او در رابطه نمی‌ماند، اما خود آشکار‌سازی تدریجی بر صمیمیت می‌افزاید. افراد با گذار از این مراحل با یکدیگر صمیمی شده و یا عاشق یکدیگر می‌شوند.

سطح اول

سطح اول شناخت شخصیت افراد عبارت از ویژگی‌های کلی فرد است. در این سطح بالاخص ۵ شاخص مهم مورد توجه قرار می‌گیرد. این ۵ شاخص به‌صورت صفر و یک نمی‌باشد بلکه همانند یک طیف بوده و افراد در نقاط مختلف این طیف قرار می‌گیرند. زمانی که فرد در هر یک از این شاخص‌ها نمره بالا یا پایینی کسب کرد می‌توان سایر ویژگی‌های آن شاخص را نیز درباره او پیش‌بینی کرده و صادق دانست. به‌طور مثال، اگر شخصی نشانه‌های انضباط و مدیریت شخصی (شاص دوم) را از خود نشان می‌دهد می‌توان انتظار داشت که او فردی منظم، قانونمند، هدفمند، به‌دنبال پیشرفت و مسئولیت‌پذیر است. بنابراین زمانی که نشانه‌هایی از یک شاخص را در شخصی مشاهده کردید سایر ویژگی‌های آن شاخص را نیز می‌توانید در او حدس بزنید. علاوه بر آن می‌توانید از پرسشنامه شخصیت ۵ عاملی نئو نیز استفاده کنید. این ۵ شاخص عبارتند از:

۱. پذیرا بودن (انعطاف پذیری) (Openness):

فرد به چه میزان در برابر تجربیات و افکار جدید پذیرا می‌باشد، به چه میزان مشتاق و کنجکاو تجربیات جدید است، میزان کنجکاوری فکری و خلاقیت او به چه مقدار است، چه مقدار علاقمند به فعالیت‌های خارج از روتین می‌باشد. این ویژگی در عین حال شامل پیش‌بینی ناپذیری و عدم تمرکز در فعالیت و علایق نیز می‌باشد. بالعکس، افرادی که میزان پذیرا بودن در آنها کم است سعی در مداوت در یک کار تا انجام آن به‌نحو کامل را دارند. آنها معمولاً محتاط و در باورهای خود دگماتیک هستند.

۲. نظم و ترتیب (باوجدان بودن) (Conscientiousness):

فرد به چه میزان به نظم و ترتیب اهمیت می‌دهد. چه مقدار مسئولیت‌پذیر است و می‌توان به او اعتماد کرد. این شاخص همچنین میزان هدفمندی را نیز می‌سنجد. کسی که در این شاخص نمره بالایی دارد وظیفه‌شناس، منظم، هدفمند، خویشتن‌دار و برای کسب موفقیت تلاش می‌کند. او در تصمیم‌گیری‌ها محتاط است و نمره خیلی بالا می‌تواند یکدندگی و افکار وسواسی را نیز به‌دنبال داشته باشد. کسی که در این شاخص نمره پایینی دارد معمولاً انعطاف‌پذیر بوده و کارهای فی‌البداهه می‌کند. او بر اساس تصمیمات لحظه‌ای و تکانه‌های خود عمل می‌کند و در حالت شدید آن نمی‌تواند لذت‌های خود را به تاخیر بیندازد. بنابراین در جهت موفقیت مداومت نمی‌ورزد.

۳. برون گرایی (Extroversion):

این عامل میزان جامعه‌پذیری، معاشرتی بودن، فعال و پرانرژی بودن و هیجان‌خواهی را می‌سنجد. افرادی که نمره بالایی در این شاخص می‌گیرند معمولاً افرادی اجتماعی، پرحرف، خود اظهارگر، پرانرژی و هیجان‌خواه هستند. آنها به‌دنبال دریافت تحریکات بیرونی هستند. نمره بالا در این شاخص نشانه توجه‌خواهی و سلطه‌جویی نیز می‌باشد. افرادی که نمره پایین در این شاخص می‌گیرند شخصیت کم حرف و متفکری دارند و علاقه‌ای به معاشرت نشان نمی‌دهند. از دیگران کناره‌گیری کرده و قادر هستند با تنهایی خودشان سرگرم باشند.

۴. گشاده‌رویی یا سازگاری (دلپذیر بودن) (Agreeableness):

این عامل میزان اعتماد، همکاری، توافق با دیگران و همدلی با دیگران را می‌سنجد و یک ویژگی بین‌فردی است. افرادی که نمره بالایی در این شاخص می‌گیرند معمولاً گرم، مهربان، نوع دوست، رک و بی‌ریا، فروتن و درباره انسان‌ها خوش‌بین هستند و با نگاه ظن و شک به دیگران نمی‌نگرند. به‌راحتی می‌توانند با دیگران کنار بیایند و با آنها تعامل و همکاری کنند. افرادی که نمره پایینی در این شاخص دارند ستیزه‌جو و رقابت‌طلب بوده و علاقه‌ای به زندگی دیگران نشان نمی‌دهند و به احساسات آنها بی‌توجه هستند. دارای تفکر نقاد هستند و آماده دفاع از باورهای خود هستند.

۵. روان رنجوری (روان نژندی) (Neuroticism):

فرد به چه میزان احساسات غم، شرم، خشم، گناه، حسادت، ترس و … دارد. به چه میزان هیجانات و عواطفش بی‌ثبات بوده و متغیر است. به چه میزان پرتنش و تحریک‌پذیر است. فردی که نمره بالایی در این شاخص دارد استرس زیادی را تحمل می‌کند، درباره چیزهای مختلفی نگران است، به‌سرعت ناراحت می‌شود، توانایی سازگاری با محیط را ندارد، با مشکلات نمی‌تواند به‌راحتی دست و پنجه نرم کند و مشکلات به‌نظرش بزرگ می‌رسد، خلقش خیلی سریع تغییر می‌کند.

سطح دوم

سطح دوم شناخت شخصیت افراد عبارت است از: دغدغه‌ها و نگرانی‌های شخصی افراد. در این مرحله فرد با هدف‌ها، ارزش‌ها، تلاش‌های شخصی، خواسته‌های شخصی از زندگی و انگیزه‌ها دیگری آشنا می‌شود. اینکه چه چیز به فرد انگیزه حرکت می‌دهد. برای چه اموری هیجان دارد و چه اموری در زندگی او پررنگ‌تر است. همچنین درک می‌کند که دیگری از چه راه و نقشه‌ای برای رسیدن به خواسته‌ها و انگیزه‌های خود استفاده می‌کند. دراین سطح شناخت فرد درک می‌کند دیگری در هر موقعیت خاص به چه آیتمی بیشتر اهمیت می‌دهد. به‌طور مثال، آیا هدف‌هایی شخصی مانند تحصیل، کسب درآمد و … برای او مهم است یا ارزش‌های خانوادگی و اجتماعی، آیا او پول را فدای شهرت می‌کند یا شهرت را فدای پول. برای به‌دست آوردن هریک چه مسیرهایی را پیموده است و چه استراتژی‌هایی به‌کار برده است.

سطح سوم

سطح سوم شناخت شخصیت افراد عبارت از داستان زندگی فرد مقابل است. در این مرحله با داستان شخص مقابل از زبان خودش آشنا می‌شویم. هر کسی داستان زندگی خود را به‌گونه‌ای تعریف می‌کند. بعضی افراد در داستان زندگی نقش قربانی و مظلوم برای خود قائل هستند. آنها وقتی داستان زندگی خود را تعریف می‌کنند؛ یا دیگران سر آنها کلاه گذاشته‌اند یا به آنها خیانت کرده‌اند یا قدر محبت‌هایشان را ندانسته‌اند و یا … . بعضی دیگر نقش ناجی را دارند. آنها در همه جای داستانشان در حال نجات دادن فردی از گرفتاری، رابطه بد، بی‌پولی و … هستند. گروهی نیز نقش پرستار (مراقب همه بودن و تیمار کردن)، معلم (برای همه بزرگتری کردن) و پلیس (در زندگی همه کنکاش کردن) را دارند. باید دید فرد چه نقشی برای خود در داستان زندگی‌اش قائل است.

شما با توجه به این سه سطح شناختی می‌توانید فردی را که با او در ارتباط قرار می‌گیرید، سریعتر بشناسید و در عین حال می‌توانید با بیان بی‌تکلف ویژگی‌های خود در این سه سطح شناختی، اولاً به طرف مقابل کمک کنید تا شما را بهتر بشناسد و ثانیاً خودآشکاری شما کمک به صمیمیت بیشتر رابطه‌تان می‌کند.

منبع:

https://www.psychologytoday.com/blog/the-personality-analyst/201011/three-levels-knowing-person