اختلال شخصیتی چیست؟

اختلال شخصیتی

منحصر به فرد بودن شما – که از ترکیب عوامل خارجی، رفتارها، افکار و احساسات ناشی می‌شود- شخصیت شما را می‌سازد. این حالت شامل نحوه مشاهده شما و ارتباط شما با خود و دیگران است.

گاهی اوقات، برخی از این رفتارها، افکار و احساسات می‌توانند ناراحتی زیادی برای شما ایجاد کنند که بر نحوه عملکرد شما تأثیر منفی می‌گذارند. هنگامی که این امر برای مدت طولانی- و مکرر- رخ دهد، متخصصان سلامت روان آن را اختلال شخصیت می‌نامند.

اختلال شخصیت چیست؟

شخصیت شما به شما کمک می‌کند تا در زندگی، با چالش‌هایی که معمولاً پیش می‌آید، مواجه شوید. این بدان معناست که حتی اگر شرایط دردناک یا استرس‌زایی را پشت‌سر بگذارید، شانس زیادی برای غلبه بر آنها و ادامه مسیر خواهید داشت.

نحوه کنار آمدن با سختی‌ها ممکن است با آنچه دیگران انجام می‌دهند متفاوت باشد. همه ما راه‌های خود را برای گذر از این راه داریم و این بستگی زیادی به ویژگی‌های شخصیتی ما دارد. مثلا شما ممکن است فردی صبور، انعطاف‌پذیر و دارای پشتکار باشید. این ویژگی‌های شخصیتی ممکن است به شما در غلبه بر از دست دادن شغل و ایجاد انگیزه برای یافتن یک شغل جدید و بهتر کمک کند.

این ویژگی‌ها به شما کمک می‌کنند تا از احساس ناامیدی خود خارج شوید و زمان خود را به یافتن موقعیت دیگری اختصاص دهید. حتی با اینکه می‌دانید ممکن است یک شبه اتفاق نیفتد، اما همچنان با انگیزه می‌مانید.

اما اگر مبتلا به اختلال شخصیت باشید، اوضاع اینطور نخواهد بود.

در صورت ابتلا به اختلال شخصیت، شما معمولاً احساسات و افکاری را تجربه می‌کنید که توانایی شما را در موارد زیر کاهش می‌دهند:

مواجهه و سازگاری با استرس

ارتباط با افراد دیگر

حل مشکلات به طور کارآمد

مثلا اگر شما دارای اختلال شخصیت باشید، واکنش شما در قبال از دست دادن شغل ممکن است سرزنش همکارانتان در اخراج و درگیری با رئیس شما باشد. ممکن است متوجه نشوید که چگونه برخی از رفتارهایتان، شما را مجبور به مواجهه با این مشکلات کرده است.

در حال حاضر، شاید افرادی که با اختلال شخصیتی زندگی نمی‌کنند هم همین واکنش را داشته باشند. همه ما ممکن است گاهی عصبانی، احساسی و پارانوئید باشیم.

اما اگر هر بار با استرس به شیوه‌ای مشابه کنار بیایید و این ویژگی‌ها باعث مشکلات مداوم در زندگی شما شوند، ممکن است یک روانشناس به شما تشخیص اختلال شخصیت بدهد. به عبارت دیگر، اکثر افراد ممکن است در خود چند ویژگی اختلال شخصیتی را بروز دهند.

اما برای دریافت تشخیص، باید همه یا اکثر ویژگی‌های آن اختلال را نشان دهید. همچنین، این ویژگی‌ها باعث ایجاد ناراحتی و مشکلات زیادی در زندگی شما شده باشند.

ویژگی‌های اختلال شخصیتی

همه انواع اختلالات شخصیت علائم و ویژگی‌های مشابهی ندارند. با این حال، نقطه مشترک همه آنها این است که افراد مبتلا به این اختلال در پاسخ به خواسته‌های زندگی دچار مشکل می‌شوند.

این مشکلات بر موارد زیر تأثیر می‌گذارد:

• روابط
• کار
• دید فرد نسبت به جهان
• تجربیات درونی

عواملی که موجب اختلالات شخصیتی می‌شوند

متاسفانه این یک انتخاب شخصی نیست. اختلالات شخصیتی ناشی از عوامل زیادی است که بر زندگی شما تأثیر گذاشته است، از جمله:

• وراثت
• فرآیندهای بیولوژیکی
• رشد یادگیری
• تجربیات فرهنگی
• موقعیت‌های آسیب‌زا
• دوران کودکی

هیچ دلیل خاصی برای اختلالات شخصیتی وجود ندارد. و مشخص نیست که چرا همه به یک شکل به عوامل بیرونی و داخلی واکنش یکسان نشان نمی‌دهند.

به همین دلیل است که کارشناسان معتقدند علت ممکن است ترکیبی خاص از همه موارد فوق باشد.

اختلالات شخصیتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تنها یک متخصص آموزش دیده در حوزه سلامت روان می‌تواند تشخیص مناسب را بدهد. برای انجام این کار، آنها از دستورالعمل‌های تعیین‌شده‌ای استفاده می‌کنند. دستورالعمل‌های تشخیص اختلال شخصیت معمولاً از کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) گرفته می‌شوند که توسط انجمن روانپزشکان آمریکا منتشر شده است. این کتابچه‌ی راهنما شامل تعاریف، علائم و معیارهای تشخیصی اکثر بیماری‌های روانی است.

به طور خاص، پنج معیاری که برای تشخیص اختلال شخصیت باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

۱- اختلالات

اینها مشکلاتی هستند که در نحوه مشاهده و ارتباط با خود (هویت و عزت‌نفس) و نحوه ارتباط با دیگران (شناخت و صمیمیت) تجربه می‌کنید. به عبارت دیگر، به افکار، احساسات و رفتارهای مکرری اشاره دارد که ممکن است برای خود و دیگران آسیب‌زا باشد.

2- ویژگی‌های شخصیتی آسیب‌شناختی

برای تشخیص، متخصص بهداشت روان به دنبال الگوی دیرینه‌ای از ویژگی‌های پاتولوژیکی در شما است. اینها ویژگی‌هایی هستند که بارها و بارها تعامل با دیگران یا سازگاری با تغییرات را برای شما دشوار کرده‌اند. یا ممکن است ویژگی‌هایی باشند که در فرهنگ شما مورد انتظار یا پذیرفته نشده باشد.

3- مدت و انعطاف‌پذیری

برای تشخیص اختلال شخصیت، این اختلالات و ویژگی‌های آسیب‌شناختی باید در طول زندگی شما پایدار و انعطاف‌ناپذیر باشند. به عبارت دیگر، شما این مشکلات را برای مدت طولانی و مکرر در موقعیت‌های مختلف تجربه کرده باشید.

۴- مستقل از فرهنگ و رشد

این بدان معناست که رفتارها و افکار خاصی از شما که مورد توجه درمانگرتان قرار می‌گیرد، با آداب و رسوم فرهنگی شما یا با توانایی‌ها و نیازهای سنی شما همخوانی ندارد. مثلا در برخی شرایط یک ویژگی تکانشی در نوجوان تقریباً مورد انتظار است. اما اگر در سن 40 سالگی هستید، ممکن است این تکانشی بودن شما متفاوت ارزیابی شود.

۵- مربوط نبودن به عوامل خارجی

متخصص بهداشت روان شما باید مطمئن شود که این رفتارها، احساسات و افکارتان، ناشی از موادی نیست که مصرف می‌کنید یا یک بیماری عمومی یا صدمه‌ای که متحمل شده‌اید.

در مجموع، اگر این پنج شرط برآورده شود، متخصص بهداشت روان تشخیص اختلال شخصیت را خواهد داد.

انواع اختلال شخصیت

10 اختلال شخصیت به سه گروه یا خوشه، طبقه‌بندی شده‌اند. این خوشه‌ها بر اساس واکنش‌ها و رفتارهای احساسی و هیجانی هستند:

خوشه A: عجیب و غیرعادی

خوشه B: نمایشی، احساسی و بی‌هدف

خوشه C: ترسناک و مضطرب

اختلالات شخصیت خوشه A

افرادی که دارای اختلالات شخصیتی گروه A هستند، در ارتباط با سایر افراد مشکل دارند و اغلب به گونه‌ای رفتار می‌کنند که دیگران آنها را عجیب و غریب یا غیرعادی می‌دانند.

اختلال شخصیت پارانوئید

افرادی که با اختلال شخصیت پارانوئید تشخیص داده می‌شوند، معمولاً رفتارهای دیگران را تهدیدآمیز یا قضاوت‌گرانه می‌دانند، حتی اگر اینطور نباشد.

اگر به این اختلال شخصیت مبتلا هستید، تمایل دارید دیگران را در اطرافتان فریبکار، متکبر یا بدبین نسبت به خودتان ببینید. این امر ممکن است باعث شود همیشه احساس بی‌اعتمادی و عصبانیت کنید و شما را به طغیان‌های مخرب مبتلا کرده و از ایجاد روابط نزدیک خودداری کنید. دیگران همچنین ممکن است شما را از نظر احساسی فردی منزوی تلقی کنند.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی ممکن است شما را در شرایط اجتماعی بسیار مضطرب و در روابط نزدیک، ناراحت و غمگین کند. همچنین ممکن است شیوه‌ای غیرعادی در لباس پوشیدن و صحبت کردن داشته باشند و دیگران آنها را بسیار عجیب و غریب بدانند.

افراد مبتلا به این اختلال شخصیت نیز ممکن است موارد زیر را داشته باشند:

• ایده‌های پارانوئید
• باورهای عجیب و غریب
• افکار تحریف‌شده

مثلا ممکن است احساس کنید می‌توانید ذهن دیگران را بخوانید، به آینده نگاه کنید یا با موجودات یک سیاره دیگر روابط نزدیک داشته باشید. همچنین ممکن است از گفتگو با دیگران خوشتان نیاید و اغلب با خودتان صحبت کنید.

اختلال شخصیت اسکیزوئید

کسانی که با اختلال شخصیت اسکیزوئید تشخیص داده می‌شوند معمولاً خجالتی، گوشه‌گیر، و منزوی هستند و از نظر اجتماعی ضعیف می‌باشند. آنها معمولاً نسبت به دیگران بسیار بی‌علاقه هستند.

اگر مبتلا به این اختلال شخصیت هستید، ممکن است خود را غرق در رویاپردازی و خیال‌پردازی کنید. این تخیلات ممکن است برای شما جالب‌تر از آنچه واقعاً در اطراف شما اتفاق می‌افتد باشد.

همچنین ممکن است از صمیمیت با سایر افراد، از جمله خویشاوندان نزدیک خود دور شده و علاقه‌ای به آنها نداشته باشید. این حالت ممکن است باعث شود دیگران شما را فردی سرد و منزوی توصیف کنند.

اختلالات شخصیت خوشه B

اختلالات شخصیتی خوشه B معمولاً نشان می‌دهد که در کنترل احساسات خود دچار مشکل هستید و تمایل به رفتار غیرقابل پیش‌بینی دارید.

اختلال شخصیت خودشیفته

شایع‌ترین علائم اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) عبارتند از:

• احساس غرور و خودبزرگ‌بینی
• نیاز مداوم به توجه و تمجید
• عدم همدلی با دیگران

با NPD، ممکن است احساس برتری نسبت به دیگران داشته باشید و اغلب در مورد زیبایی، قدرت، پول و موفقیت نامحدود خیال‌پردازی کنید. برای به دست آوردن اینها، ممکن است احساس کنید که لازم است افراد دیگر را به هر طریقی از سر راهتان بردارید، بدون اینکه نیازها یا احساسات آنها را بشناسید.

همچنین ممکن است نسبت به انتقاد و شکست بسیار حساس باشید و تغییرات شدیدی در خلق و خویتان تجربه کنید.

اختلال شخصیت ضد اجتماعی

متخصصان بهداشت روان در صورت مشاهده مداوم رفتارهای تکانشی، بی‌پروا و پرخاشگرانه و عدم پشیمانی از آنها، فرد را با اختلال شخصیت ضد اجتماعی تشخیص می‌دهند.

این اقدامات مکرر ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

• نمی‌دانید که عملکرد شما چگونه بر دیگران تأثیر می‌گذارد
• دیگران را به خاطر اتفاقاتی که در زندگی شما می‌افتد، سرزنش می‌کنید
• دائماً احساس خستگی و ناامیدی می‌کنید.

اگر به این اختلال شخصیت مبتلا هستید، ممکن است سابقه روابط خشونت‌آمیز، چالش‌های حقوقی و حتی سوءمصرف مواد داشته باشید.

اختلال شخصیت مرزی

در صورت داشتن اختلال شخصیت مرزی (BPD) ممکن است نوسانات مداوم و شدیدی در خلق و خوی خود تجربه کنید. این تغییرات در احساس شما ممکن است بر طرز فکر و احساس شما در مورد خودتان نیز تأثیر بگذارد.

همچنین ممکن است تمایل داشته باشید که دیگران را فقط سیاه یا فقط سفید در نظر بگیرید. ممکن است امروز فکر کنید شخصی عالی و بی‌عیب است، اما فردا اصلاً نخواهید با او معاشرت کنید. این تمایل به احساس ناامیدی دائمی در افراد نیز ممکن است شما را به سمت احساس پوچی و ناامیدی سوق دهد.

اگر مبتلا به اختلال شخصیت مرزی هستید، ممکن است از تنهایی متنفر باشید و از رها شدن بترسید که این می‌تواند شما را به استفاده از تاکتیک‌هایی مانند خودزنی، رفتار خاموش یا خودکشی سوق دهد.

اختلال شخصیت هیستریونیک (HPD)

فردی با اختلال شخصیت هیستریونیک (HPD) احساس می‌کند که باید در همه شرایط مرکز توجه باشد. این ممکن است منجر به رفتارهای بیش از حد نمایشی در فرد شود که دیگران ممکن است آنها را عجیب و نامناسب تلقی کنند. همچنین ممکن است به ظاهر خود اهمیت زیادی دهند و آن را به گونه‌ای تغییر دهند که احساس کنند توجه بیشتری را به خود جلب می‌کنند.

اختلالات شخصیت خوشه C

افراد مبتلا به اختلالات شخصیت خوشه C معمولاً با احساسات شدید اضطراب، تردید و ترس زندگی می‌کنند.

اختلال شخصیت وسواسی- جبری

اختلال شخصیت وسواسی جبری با اختلال وسواس فکری عملی (OCD) یکسان نیست. افرادی که دارای اختلال شخصیت هستند به احتمال زیاد از رفتار خود آگاه نیستند، در حالی که فرد مبتلا به OCD می‌فهمد وسواس‌ها و اجبارهای او منطقی نیستند.

اگر مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری هستید، ممکن است در تمام جنبه‌های زندگی خود برای رسیدن به کمال تلاش کنید. برای تحقق این امر، ممکن است بیشتر از توانتان از خودتان انتظار داشته باشید و بیشتر مواقع نیز احساس کنید هیچ موفقیتی کافی نیست.

دیگران ممکن است شما را بسیار قابل اعتماد و مرتب بدانند، اما همچنین فردی انعطاف‌ناپذیر، سرسخت و سخت‌گیر. این ممکن است به این دلیل باشد که شما معمولاً برای سازگاری با تغییرات مشکل دارید.

فردی با اختلال شخصیت وسواسی اجباری، وقتی نمی‌تواند وضعیت را کنترل کند یا چیزهایی در اطرافش تغییر می‌کند، ممکن است احساس اضطراب و آسیب‌پذیری شدید کند.

اختلال شخصیت وابسته

کسی که دارای اختلال شخصیت وابسته است معمولاً مطیع است و به دیگران اجازه می‌دهد کنترل زندگی و تصمیمات او را بر عهده بگیرند. همچنین ممکن است نیاز شدید به دیگران برای مراقبت از خودش داشته باشد.

اگر مبتلا به این اختلال هستید، ممکن است تصمیم‌گیری به تنهایی برایتان مشکل باشد. همیشه ترجیح می‌دهید نظر دیگران را بخواهید یا با آنچه در هر شرایطی تصمیم می‌گیرند موافقت کنید. همچنین اگر کسی از شما انتقاد کند یا شما را رد کند، ممکن است به شدت آسیب روحی ببینید.

اختلال شخصیت اجتنابی

تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی ممکن است به این معنی باشد که شما از طرد شدن و رها شدن بسیار می‌ترسید. این می‌تواند شما را مجبور به اجتناب از تقریباً همه فعالیت‌ها و رویدادهای اجتماعی کند، حتی کارهایی که آرزویش را دارید.

با وجود این اختلال شخصیت، ممکن است در کنار دیگران احساس ناامنی کنید و نگران باشید که شاید حرف احمقانه یا نامناسبی بزنید. گاهی اوقات، اگر در موقعیتی قرار بگیرید که مجبور شوید با دیگران تعامل داشته باشید، ممکن است سرخ شوید، گریه کنید و بلرزید.

افراد مبتلا به این اختلال شخصیت نیاز به ارتباط با دیگران و ایجاد روابط نزدیک را احساس می‌کنند، اما به دلیل ناامنی، از چنین کاری اجتناب می‌ورزند. این به نوبه خود آنها را بسیار ناراحت می‌کند.

درمان اختلالات شخصیت

تحقیقات نشان می‌دهد روان‌درمانی طولانی‌مدت، موثرترین درمان برای اختلالات شخصیت است. این نوع درمان به شما کمک می‌کند افکار و احساسات خود را بررسی کنید و بفهمید چگونه اینها بر شما و سایر افراد تأثیر می‌گذارد.

درمان همچنین می‌تواند به شما در مدیریت برخی از علائم کمک کند تا بتوانید با برخی شرایط به طور موثرتری کنار بیایید.

در برخی موارد، برخی علائم ممکن است با داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی درمان شوند. اما این حالت برای هر اختلال شخصیتی یا هر فردی صادق نیست.

گاهی اوقات، ممکن است پزشک شما توصیه کند که از روانشناس در درمان خود کمک بگیرید. آنها همچنین ممکن است پیشنهاد کنند که در صورت موافقت، بستگان نزدیک شما در چند جلسه درمانی به شما ملحق شوند.

از آنجا که اختلالات شخصیتی علائم و محرک‌های متفاوتی دارند، همه آنها به یک شیوه درمان نمی‌شوند. نوع روشی که پزشک شما انتخاب می‌کند بستگی به علائم شما، شدت آنها و سابقه شخصی و پزشکی شما دارد.

به طور کلی، روان‌درمانی برای اختلالات شخصیتی شامل موارد زیر است:

• افزایش توانایی خود برای سازگاری با استرس
• بتوانید رفتارهایی را که ممکن است باعث ایجاد مشکل در محل کار یا روابط شما شوند، کاهش دهید یا مدیریت کنید
• افزایش توانایی خود در مدیریت خلق و خو
• کاهش اضطراب و پریشانی
• به شما کمک می‌کند مسئولیت خود را در شرایط استرس‌زا درک کنید.

اینها فقط اهداف کلی هستند. وقتی با درمانگر خود صحبت می‌کنید، این فرصت را خواهید داشت که در درمان خود شرکت کرده و اهداف خود را تعیین کنید.

رایج‌ترین انواع روان‌درمانی برای اختلالات شخصیت

اینها برخی از رایج‌ترین انواع روان‌درمانی برای اختلالات شخصیت هستند:

• درمان شناختی رفتاری
• درمان روانکاوی
• درمان رفتاری دیالکتیکی
• طرحواره درمانی

درمان اختلالات شخصیت معمولاً طولانی‌مدت است. این امر به تعهد و پشتکار قوی از طرف بیمار نیاز دارد. اما ممکن است در صورت ادامه درمان، تسکین پیدا کرده و نحوه مدیریت برخی احساسات را بیاموزند.

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/personality-disorders/symptoms-causes/syc-20354463