قانون اثر ثرندایک

قانون اثر

اصل قانون اثر که توسط ادوارد ثرندایک بسط و پرورش یافته است، اشاره می‌­دارد که:

” احتمال بیشتری می‌­رود پاسخ‌­هایی که در یک موقعیت خاص تاثیری رضایتبخش ایجاد می­‌نمایند، مجددا در همان موقعیت رخ دهند. و احتمال کمتری می‌­رود پاسخ‌­هایی که تاثیری ناراحت­‌کننده ایجاد می‌­نمایند، مجددا در همان موقعیت رخ دهند.”

ادوارد ثرندایک (۱۸۹۸)، به مطالعه بر روی نظریه یادگیری، که منجر به بسط و پرورش شرطی­ سازی عامل در رفتارگرایی گردید، در روانشناسی شهرت دارد.

در حالیکه شرطی­ سازی کلاسیک به تداعی معانی رشدیافته میان وقایع وابسته است، شرطی­ سازی عامل متشکل از یادگیری از نتایج رفتار خودمان است. اسکینر، نخستین روانشناسی نبود که یادگیری را به‌وسیله نتایج، مورد مطالعه قرار داد. در حقیقت، نظریه اسکینر از شرطی­ سازی عامل بر پایه اندیشه­‌های ادوارد ثرندایک بنا گردیده است.

ثرندایک یادگیری را در حیوانات مورد مطالعه قرار داد (بیشتر بر روی گربه­‌ها). او یک آزمایش کلاسیک طراحی نمود که طی آن از یک جعبه معما برای آزمایش تجربی قوانین یادگیری استفاده کرد.

شکل ۱- گراف ساده‌­سازی­ شده از نتیجه‌ی آزمایش جعبه معما

او گربه‌­ای را در جعبه قرار داد که پیش­تر به‌فرار و رسیدن به‌تکه­‌های ماهی که بیرون قرار داشتند، تشویق شده‌بود. ثرندایک گربه را درون جعبه قرار داد و مدت زمانی که طول کشید تا گربه فرار کند را اندازه گرفت. گربه­‌ها برای فرار از جعبه و به‌دست آوردن ماهی، به شیوه­‌های متفاوت مورد آزمایش قرار گرفتند.

گربه­‌ها سرانجام بر روی اهرمی می‌­رفتند که درب قفس را باز می‌­کرد. پس از اینکه گربه فرار می­‌کرد، دوباره درون قفس گذاشته‌می­‌شد و باری دیگر زمان لازم برای فرار او موردبررسی قرارمی‌­گرفت. گربه­‌ها در تلاش‌­های موفقیت­‌آمیز یاد می­‌گرفتند که فشردن اهرم، نتیجه خوشایندی برای آن­ها دارد و این رفتار را فراگرفته و سرعت آن­ها در فشردن اهرم افزایش می‌­یافت.

ادوارد ثرندایک «قانون اثر» را اینگونه مطرح می‌­نماید که: احتمال می­‌رود هر رفتاری که نتایج خوشایندی دارد، تکرار شود و احتمال می‌­رود رفتاری که نتایج ناخوشایندی دارد، متوقف گردد.

ارزیابی انتقادی

ثرندایک (۱۹۰۵)، مفهوم تقویت را معرفی و نخستین فردی بود که اصول روانشناسی را در گستره یادگیری به‌کار گرفت.

پژوهش او منجر به حرکت به سوی بسیاری از نظریات و قوانین یادگیری همچون شرطی­ سازی عامل، گردید. اسکینر (۱۹۳۸)، همچون ثرندایک حیوانات را درون جعبه می‌گذاشت و توانایی آن­ها را در یادگیری مورد مشاهده قرار می‌­داد.

نظریات یادگیری ثرندایک و پاولوف بعدا توسط هال با هم ترکیب شد (۱۹۳۵). پژوهش ثرندایک به‌مدت ۵۰ سال روانشناسی تطبیقی را به پیش می‌­راند و بر تعداد بی‌شماری از روانشناسان طی آن دوره زمانی و حتی امروزه نیز، تاثیرگذار بوده است.