دیس پراکسی
تعریف دیس پراکسی
دیس پراکسی یک اختلال حرکتی مبتنی بر عملکرد مغز است. این اختلال بر مهارت‌های حرکتی خام و ابتدایی، برنامه‌ریزی حرکتی و هماهنگی تأثیر می‌گذارد. این اختلال به هوش مربوط نیست، اما گاهی اوقات می‌تواند بر مهارت‌های شناختی نیز تأثیر بگذارد. دیس پراکسی گاهی با اصطلاح اختلال هماهنگی رشد نیز به کار گرفته می‌شود.
كودكانی كه مبتلا به دیس پراكسی هستند، ممكن است دیر به نقاط عطف متناسب با سنشان برسند. آنها همچنین در تعادل و هماهنگی نیز دچار مشکل می‌شوند. در دوران نوجوانی و بزرگسالی، علائم دیس پراکسی می‌تواند منجر به مشکلات یادگیری و اعتماد به نفس پایین شود.
دیس پراکسی یک بیماری مادام‌العمر است و در حال حاضر هیچ درمانی برای آن وجود ندارد، اما روش‌هایی وجود دارد که می‌تواند به شما در کنترل موثر این اختلال کمک کند.
علائم دیس پراکسی در کودکان
اگر کودک شما دچار دیس پراکسی است، ممکن است تاخیر در نشانه‌های رشد مانند بلند کردن سر، غلتاندن و نشستن را متوجه شوید. البته به یاد داشته باشید حتی در صورت وجود این اختلال، کودک در ادامه روند رشد بالاخره توانایی نشان دادن این نشانه‌های رشدی را پیدا خواهد کرد.
علائم و نشانه‌های دیگر این اختلال می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- وضعیت غیرمعمول بدن
- تحریک‌پذیری عمومی
- حساسیت به صداهای بلند
- مشکلات تغذیه و خواب
- سطح بالای حرکت بازوها و پاها
با رشد کودک، ممکن است تأخیرهایی را در موارد زیر مشاهده کنید:
- خزیدن
- راه رفتن
- یادگیری
- غذا خوردن
- لباس پوشیدن
دیس پراکسی سازماندهی حرکات بدنی را دشوار می‌کند. به عنوان مثال، كودكی ممكن است بخواهد با كتاب‌های مدرسه‌اش در طول اتاق نشیمن راه برود اما در صورت وجود این اختلال او نمی‌تواند این كار را بدون لغزش، برخورد با چیزی یا افتادن كتاب‌ها انجام دهد.
سایر علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در مهارت‌های حرکتی بدنی که بر نوشتن، کارهای هنری، بازی با لگو و پازل تأثیر می‌گذارد
- مشکلات هماهنگی که پریدن، دویدن یا گرفتن توپ را دشوار می‌کند
- دست زدن، تکان شدید دست و پا یا تحریک‌پذیر آسان
- به سختی غذا خوردن یا آشامیدن
- بداخلاقی
- تناسب اندام نامناسب (زیرا از فعالیت‌های بدنی طفره می‌روند)
اگرچه هوش در این اختلال تحت‌تأثیر قرار نمی‌گیرد اما دیس پراکسی می‌تواند یادگیری و معاشرت را با مشکل روبرو کند:
- عدم داشتن تمرکز و توجه کافی بر موضوعات
- مشکل در پیروی یا به خاطر سپردن دستورالعمل‌ها
- فقدان مهارت‌های سازمانی
- مشکل در یادگیری مهارت‌های جدید
- عزت‌نفس پایین
- رفتار نابالغ
- مشکلات مربوط به دوستی با دیگران
علائم دیسپراکسی در بزرگسالان
دیسپراکسی در افراد متفاوت است. انواع مختلفی از علائم بالقوه وجود دارد که می‌توانند با گذشت زمان تغییر کند. این علائم در بزرگسالان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حالت غیرطبیعی بدن
- مشکلات مربوط به تعادل و حرکت یا ناهنجاری در راه رفتن
- هماهنگی ضعیف چشم و دست
- خستگی
- مشکل در یادگیری مهارت‌های جدید
- مشکل در سازماندهی و برنامه‌ریزی
- مشکل در نوشتن یا استفاده از صفحه کلید موبایل و کامپیوتر
- داشتن مشکل در کارهای مربوط به نظافت و کارهای منزل
- بی‌قراری اجتماعی یا عدم اعتماد به نفس
دیسپراکسی ممکن است در زمینه‌هایی مانند خلاقیت، انگیزه و داشتن عزمی راسخ افراد را دچار مشکل کند.
دیس پراکسی در مقابل آپراکسی
اگرچه این دو اصطلاح شبیه به نظر می‌رسند و هر دو مربوط به شرایط وابسته به عملکرد مغز هستند، اما دیس پراکسی و آپراکسی یکی نیستند.
دیس پراکسی مشکلی است که فرد با آن متولد می‌شود و در مقابل آپراکسی می‌تواند به دنبال سکته مغزی یا آسیب مغزی در هر مرحله از زندگی ایجاد شود. (اگرچه انواع خاصی از آپراکسی ممکن است ریشه ژنتیکی داشته باشند.)
انواع مختلفی از آپراکسی وجود دارد که بر عملکردهای مختلف حرکتی تأثیر می‌گذارد. معمولاً تصور می‌شود که این علامت یک بیماری عصبی، متابولیکی یا نوع دیگری از اختلال است. آپراکسی ممکن است طی چند هفته به خودی خود برطرف شود، خصوصاً اگر نتیجه سکته مغزی باشد.
دیس پراکسی می‌تواند با تغییراتی در نحوه رشد سلول‌های عصبی در مغز ارتباط داشته باشد. این موضوع بر روی نحوه ارسال پیام توسط مغز به بقیه بدن تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل برای فرد دشوار است که یک سری حرکات را برنامه‌ریزی کند و سپس آنها را با موفقیت انجام دهد.
عوامل خطر دیس پراکسی
دیس پراکسی در مردان بیشتر از زنان است. این موضوع همچنین به ریشه‌های ژنی نیز مربوط می‌شود.
عوامل خطر برای اختلالات هماهنگی رشد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تولد زودرس
- وزن کم هنگام تولد
- مصرف مواد مخدر یا الکل در دوران بارداری توسط مادر
- سابقه خانوادگی اختلالات هماهنگی رشد
برای کودک مبتلا به دیس پراکسی غیرعادی نیست که بیماری دیگری با علائم همپوشانی داشته باشد. برخی از این موارد عبارتند از:
- اختلال بیش فعالی با کمبود توجه (ADHD): باعث بروز رفتارهای بیش فعالانه، مشکل در تمرکز و مشکل در یکجا نشستن می‌شود.
- اختلال طیف اوتیسم: یک اختلال رشد عصبی که در تعامل و ارتباطات اجتماعی اختلال ایجاد می‌کند.
- آپراکسی گفتاری در دوران کودکی: که صحبت صریح را دشوار می‌کند.
- دیسکلکولیا: اختلالی که درک اعداد و درک مفاهیم مقدار و کمیت را دشوار می‌کند.
- نارساخوانی: که بر خواندن و درک مطلب تأثیر می‌گذارد.
سایر شرایط مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی و سکته مغزی می‌توانند علائم جسمی مشابه دیس پراکسی ایجاد کند. به همین دلیل مراجعه به پزشک برای تشخیص صحیح بسیار مهم است.
تشخیص دیس پراکسی
شدت علائم از کودکی به کودک دیگر بسیار متفاوت است. ممکن است مشخص نباشد که کودک شما چندین سال است مهارت‌های خاصی را کسب نمی‌کند و از این رو تشخیص دیس پراکسی ممکن است تا سن 5 سالگی یا بیشتر به تأخیر بیفتد.
اگر کودک شما اغلب دچار حرکات ناگهانی می‌شود، اشیا را رها می‌کند یا با هماهنگی چشم و دست خود مشکل دارد، به این معنی نیست که قطعا دچار دیس پراکسی شده است. این علائم می‌تواند نشانه تعدادی از شرایط دیگر باشد که تشخیص صحیح آن توسط یک متخصص لازم است. در نتیجه برای ارزیابی دقیق، مهم است که به متخصص اطفال مراجعه کنید.
پزشک فاکتورهایی مانند: تاریخچه پزشکی، مهارت‌های حرکتی صحیح، مهارت‌های حرکتی خام، نقاط عطف رشد و توانایی‌های ذهنی را بررسی می‌کند و بعد از آن نظر قطعی خود را اعلام می‌کند. هنوز هیچ آزمایش پزشکی خاصی برای تشخیص دیس پراکسی وجود ندارد.
تشخیص اختلال توسط پزشک ممکن است با مشاهده موارد زیر انجام شود:
- مهارت‌های حرکتی به طور قابل‌توجهی کمتر از سن مورد انتظار است
- کمبود مهارت‌های حرکتی تأثیر منفی مداوم بر فعالیت‌های روزمره دارد
- علائم در اوایل رشد کودک شروع شده‌اند
- سایر اختلالات با علائم مشابه رد یا تشخیص داده شده‌اند
درمان دیس پراکسی
دیس پراکسی اغلب به عنوان اختلال هماهنگی رشد (DCD) تشخیص داده می‌شود. برای تعداد کمی از کودکان، علائم با افزایش سن خود به خود برطرف می شوند. هیچ درمانی برای دیس پراکسی وجود ندارد. با این حال، با روش‌های مناسب، افراد مبتلا به دیس پراکسی می‌توانند علائم اختلالشان را مدیریت کنند و یاد بگیرند چگونه تواناییهایشان را بهبود ببخشند.
از آنجا که شدت این اختلال در افراد متفاوت است، درمان دیسپراکسی باید متناسب با نیازهای فردی باشد. برنامه درمان دیس پراکسی به عوامل مختلفی بستگی خواهد داشت و در نظر گفتن شدت علائم و سایر شرایط عمومی کودک برای یافتن برنامه‌ها و خدمات مناسب کلیدی است.
برخی از متخصصانی که ممکن است نیاز باشد تا با آنها کار کنید عبارتند از:
- تحلیل‌گران رفتار
- کاردرمانگرها
- متخصصان کودکان
- فیزیوتراپیست‌ها
- روانشناسان
- گفتاردرمانگران
بعضی از کودکان با مداخلات جزئی عملکرد خوبی پیدا می‌کنند و دیگران برای نشان دادن پیشرفت به مداخلات قویتری نیاز دارند. هر روش درمانی را که انتخاب کنید، می‌تواند در طول مسیر تنظیم شود.
با تمرین منظم و کمک گرفتن از متخصص، کودک شما می‌تواند پس از مدتی یاد بگیرد که چگونه کارهایی را بهتر مدیریت کند. کارهایی مانند:
- بستن کفش یا پوشیدن لباس
- استفاده درست از ظروف و قاشق و چنگال
- استفاده از توالت
- راه رفتن، دویدن و بازی کردن
- سازماندهی تکالیف و کارهای مدرسه
درمان دیس پراکسی می‌تواند به کودک کمک کند تا اعتماد به نفس خود را بازیابد. اعتماد به نفسی که از نظر اجتماعی به او کمک می‌کند تا خود را باورد کند و تلاش کند تا به خودکفایی نسبی برسد.
بزرگسالان دارای این اختلال که تا به حال از گرفتن خدمات تخصصی بی‌بهره بوده‌اند نیز می‌توانند از کار درمانی بهره‌مند شوند. بهبود عملکرد می‌تواند به امور روزمره و عملی شامل مهارت‌های حرکتی کوچک و مهارت‌های شغلی و اجتماعی این افراد کمک کند. رفتار درمانی شناختی یا گفتاردرمانی می‌تواند به اصلاح الگوهای تفکر و رفتاری کمک کند که اعتماد به نفس و عزت‌نفس فرد بزرگسال را متزلزل کرده است.
کلام آخر
دیس پراکسی یک اختلال هماهنگی رشد است. این شرایط مادام‌العمر بر مهارت‌های حرکتی جسمی روزمره و گاهی عملکرد شناختی تأثیر می‌گذارد. نباید آن را با یک اختلال مربوط به هوش اشتباه گرفت و در حقیقت، افراد مبتلا به دیس پراکسی می‌توانند دارای هوش متوسط یا بالاتر از حد متوسط باشند.
هیچ درمانی برای دیس پراکسی وجود ندارد، اما می‌توان آن را با موفقیت مدیریت کرد. این افراد با آموزش‌های مناسب می‌توانند مهارت‌های سازمانی و حرکتی را بهبود ببخشند تا بتوانند در زندگی خود شاهد موفقیت‌ها و گسترش روابط اجتماعی مناسب باشند.
منبع:
https://www.healthline.com/health/dyspraxia#childhood-symptoms
