درمان اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز
درمان بیش فعالی و عدم تمرکز در کودکان (ADHD)
درمان بیش فعالی و عدم تمرکز در کودکان (ADHD) فقط مصرف دارو نیست. درمان‌های موثر دیگری هم وجود دارند که می‌توانند به کودکان دچار اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز کمک کنند تا توانایی توجه، کنترل رفتار تکانشی و تکانشگری‌شان را بهبود بخشند. وعده‌های مغذی، بازی و ورزش، و یادگیری مهارت‌های اجتماعی بهتر همگی بخش‌هایی از برنامه درمانی متعادلی هستند که می‌توانند عملکرد در مدرسه را بهبود بخشند، روابط کودکتان را با دیگران بهبود دهند و استرس و ناکامی را کاهش دهند.
توجّه: دارو تنها راه‌حل برای درمان بیش فعالی و عدم تمرکز کودکان (ADHD) نیست.
محرک‌هایی مثل ریتالین و آدرال اغلب برای اختلال نقص توجه/بیش فعالی تجویز می‌شود، اما ممکن است بهترین گزینه برای کودکتان نباشد – و مطمئنا تنها درمان نیز نخواهد بود.
داروهای اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز کودکان ممکن است به کودکتان کمک کند تا حداقل در کوتاه‌مدت بهتر تمرکز کنند یا آرام بنشینند. و حتی در کوتاه‌مدت، دارو همه مسائل را حل نخواهد کرد یا کاملاً نشانگان اختلال بیش فعالی/نقص توجه را تخفیف نمی‌دهد.
بعلاوه، نگرانی‌هایی وجود دارد که این داروهای قوی اثراتی روی مغز در حال تحول کودک دارند. و عوارض جانبی- مثل بی‌قراری، فقدان اشتها و بی‌خوابی – می‌تواند مشکل‌آفرین باشد.
خط پایه: دارو یک ابزار است، نه درمان
هرکسی به داروی اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز کودکان (ADHD) به‌طور متفاوت پاسخ می‌دهد. برخی کودکان بهبودی‌های زیادی را تجربه می‌کنند درحالیکه برخی دیگر بهبودی کم یا عدم بهبودی دارند. عوارض جانبی نیز از کودکی به کودک دیگر فرق دارد و برای برخی‌ها، عوارض آن بسیار بیشتر از مزایای آنهاست. چون هرکسی متفاوت به دارو پاسخ می‌دهد، یافتن داروی درست و دوز مناسب زمانبر است.
داروی این اختلال در ترکیب با درمان دیگر موثرتر است. اگر سایر درمان‌هایی که مهارت‌های مقابله‌ای جدید را می‌آموزند با دارو ترکیب شود، کودک بیشتر بهره می‌برد.
دارو برای اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) همیشه باید دقیق مورد نظارت باشد. درمان دارویی برای این اختلال شامل چیزی بیش از مصرف صِرف قرص است. پزشک کودکتان باید عوارض جانبی را مورد نظارت قرار داده، قرص‌ها را طبق احساس کودک ارائه کند و طبق آن دوز دارویی را منطبق سازد. وقتی دارو برای اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) به‌دقت نظارت نشود، اثربخشی کمتر و خطر بیشتری خواهد داشت.
اگر تصمیم گرفته‌اید که به کودکتان دارو بدهید، این به معنی مصرف دائمی دارو نیست. هرچند درست نیست که مکرراً دارویی را ارائه و حذف نماییم، اما اگر امورات خوب پیش نمی‌رود، می‌توانید به‌طور ایمن تصمیم بگیرید که بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) کودکتان را با دارو درمان کنید. اگر می‌خواهید مصرف داروی فرزندتان را متوقف کنید، مطمئن باشید که پزشکتان از برنامه‌هایتان مطلع بوده و با آنها مشورت کنید تا به آرامی داروها را قطع کنید.
درمان بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) در خانه شروع می‌شود
به‌عنوان والد، شما تاثیر زیادی روی درمان کودکتان دارید. شواهد نشان می‌دهد که خوردن رژیم غذایی سالم، ورزش زیاد و انتخاب‌های مناسب روزانه می‌تواند به کودکتان کمک کند که نشانگان بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) را مدیریت کند. این یعنی کودک شما می‌تواند همین امروز درمان را درخانه شروع کند.
قدرت ورزش در درمان بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD)
مزایای «زمان سبز»
۱. مطالعات نشان داده‌اند که وقت گذراندن در طبیعت می‌تواند نشانگان بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) را در کودکان کاهش دهد. کودکتان را به بازی به مدت حداقل ۳۰ دقیقه در روز درصورت امکان در فضای بیرون تشویق کنید.
۲. ورزش یکی از راحتترین و موثرترین روش‌های کاهش نشانگان بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) است. فعالیت فیزیکی سریعاً دوپامین، نوراپی نفرین و سرتونین را افزایش می‌دهد – که همه آنها روی تمرکز و توجه تاثیر می‌گذارند. به این روش، ورزش و دارو برای بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) مثل ریتالین و آدرال مشابه عمل می‌کنند. اما برخلاف دارو، ورزش نیاز به تجویز نداشته و بدون عوارض جانبی است.
۳. فعالیت‌هایی که نیاز به توجه دقیق به حرکات بدن دارند، مثل رقص، ژیمناستیک، اسکیت به‌ویژه برای کودکان دچار این اختلال خوب است. ورزش‌های تیمی نیز گزینه خوبی است. عنصر اجتماعی آنها را جالب توجه می‌سازد.
اهمیت خواب در درمان بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD)
خواب با کیفیت و منظم می‌تواند منجر به بهبودی‌های زیادی در نشانگان اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) شود. هرچند بچه‌های زیادی که مبتلا به اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) هستند مشکلاتی در خواب شبانه دارند. گاهی اوقات، این مشکلات خواب به‌خاطر داروهای محرک هستند و کاهش دوز یا متوقف‌سازی دارو به‌طور کامل مشکل را حل خواهد کرد.
هرچند، درصد زیادی از کودکان مبتلا به این اختلال که داروی محرک دریافت نمی‌کنند نیز مشکلات خواب دارند. اگر کودکتان یکی از آنهاست، رعایت موارد زیر می‌تواند کمک کننده باشد:
- زمان خواب منطمی را تنظیم کنید (و تقویتش نمایید)
- اگر سروصدای اطراف کودکان را بیدار نگه می‌دارد، از دستگاه صوتی یا پنکه استفاده کنید.
- تمامی وسایل الکترونیک (تلویزیون، رایانه، بازی های ویدیویی، تلفن) را حداقل یک ساعت قبل از خواب خاموش کنید.
- فعالیت جسمانی را شب هنگام محدود سازید.
تغذیه خوب می‌تواند نشانگان اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) را کاهش دهد
مطالعات نشان می‌دهند آنچه می‌خورید و زمان خوردن موجب تفاوت در مدیریت و درمان بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) می‌شود.
وعده‌های منظم یا لقمه بیش از سه ساعت فاصله نداشته باشند: این کار سطح قند خون کودکتان را ثابت نگه می‌دارد، بی‌قراری‌اش را به حداقل رسانده و از تمرکز و توجه او حمایت می‌کند.
سعی کنید کمی پروتئین و کربوهیدرات در هر وعده وارد کنید: این غذاها به احساس هشیاری فرزندتان کمک کرده و بیش‌فعالی‌اش را کاهش می‌دهد.
سطح آهن، مگنزیوم و روی فرزندتان را بررسی کنید. کودکان زیادی که دچار اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) هستند، دچار کمبود در این مواد معدنی مهم هستند. افزایش سطوح آنها می‌تواند به کنترل نشانگان اختلال کمک کند. افزایش آهن می‌تواند به‌ویژه مفید باشد. مطالعه‌ای دریافت که مکمل آهن، نشانگان را تقریباً همانند داروی محرک بهبود داد.
اسیدهای چرب امگا ۳ بیشتری در رژیم غذایی کودکتان وارد کنید:
مطالعات نشان می‌دهند که امگا ۳ بیش فعالی و تکانشگری را کاهش داده و تمرکز را در بچه‌های مبتلا به اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) (و بزرگسالان) ارتقا می‌دهد. امگا ۳ در ماهی سالمون، ساردین، ماهی تن و تخم مرغ و محصولات لبنی یافت می‌شود. هرچند، راحتترین راه برای افزایش جذب کودک مکمل‌های روغن ماهی است.
درمان بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) به‌صورت حرفه‌ای
هرچند روش‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید به کودک دچار اختلال بیش فعالی/نقص توجه در خانه کمک کنید، اما ممکن است در این راستا در صدد کمک حرفه‌ای نیز برآیید. متخصصان بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) می‌توانند به شما کمک کنند که برنامه درمانی موثری برای کودکتان توسعه دهید. چون این اختلال به بهترین نحو به ترکیب برنامه درمان موثر برای فرزندتان پاسخ می‌دهد، لذا مشورت با متخصصان متعدد مفید است.
درمان رفتاری برای اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD)
درمان رفتاری، که تعدیل رفتار نیز نامیده می‌شود، درمان موفقی برای کودکان دچار اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) می‌باشد به‌ویژه به‌عنوان درمان مشترک برای کودکانی که داروهای محرک مصرف می‌کنند بوده و می‌تواند کمک کند که دوز دارو را کاهش دهید.
درمان رفتاری شامل تقویت رفتارهای مطلوب از طریق پاداش‌ها و جوایز و کاهش رفتارهای نامطلوب با ارائه محدودیت‌ها و پیامدها می‌باشد. برای مثال یک مداخله ممکن است اینگونه باشد که معلم کودکی که بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) دارد را پاداش می‌دهد تا گام‌های کوچکی برای بالا بردن دست قبل از صحبت کردن در کلاس بردارد. نظریه این است که پاداش دادن به تلاش برای تغییر، رفتار جدید را تشویق می‌کند.
درمان بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) در کودکان از طریق رفتار درمانی
طبق آکادمی امریکایی روانپزشکان، سه اصل پایه در هر رویکرد رفتاردرمانی وجود دارد:
۱.تنظیم اهداف خاص. اهداف واضحی برای کودک مشخص کنید مثل متمرکز ماندن روی تکالیف خانه به مدت خاص یا اشتراک اسباب‌بازی‌ها با دوستان.
۲. پاداش‌ها و پیامدهای مثبت. به فرزنتان زمانی که رفتار مطلوبی را نشان داد، پاداش خاصی بدهید (تقویت مثبت) و اگر در برآورده‌سازی هدفی موفق نبود، پیامد (نتیجه ناخواسته یا تنبیه) ارائه کنید.
۳. به پاداش‌ها و پیامدها ادامه دهید. استفاده از پاداش و پیامد ثابت برای مدت زمان طولانی رفتارتان را به نحو مثبت شکل خواهد داد.
به‌عنوان والد، می‌توانید برنامه تعدیل رفتاری خانگی برای کودکتان که دچار اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز است تعیین کنید. درمانگر شناختی-رفتاری بر راه‌حل‌های عملی مسائل روزمره تمرکز می‌کند. این نوع درمانگران می‌توانند برنامه تعدیل رفتاری پاداش و تنبیه را برای کودک در خانه و مدرسه مشخص کرده و شما را در شکل‌دهی رفتار کودکتان حمایت کند.
صبر و شکیبایی در درمان رفتاری، اساسی است. زیرا افراد دچار اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) در نشانگانشان متغیر هستند. یک روز کودکتان ممکن است خوب رفتار کند و روز بعد به الگوهای قبلی برگردد. گاهی ممکن است به‌نظر برسد که آموزش فایده‌ای ندارد. هرچند طی زمان درمان رفتاری نشانگان اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) را بهبود می‌دهد.
آموزش مهارت‌های اجتماعی در درمان بیش فعالی و عدم تمرکز کودکان
چون کودکان دچار اختلال نقص توجه اغلب در تعاملات اجتماعی ساده مشکل داشته و عزت نفس پایینی دارند، نوع دیگر درمان که می‌تواند مفید باشد آموزش مهارت‌های اجتماعی است. آموزش مهارت‌های اجتماعی که به‌طور عادی در مجموعه گروهی انجام می‌شود، توسط درمانگری انجام می‌شود که رفتارهای مناسب را نشان می‌دهد و سپس از کودکان می‌خواهد که آنها را تمرین و تکرار کنند. گروه مهارت‌های اجتماعی به کودکان می‌آموزد که چگونه واکنش‌های دیگران را «بفهمند» و چگونه به‌طور قابل قبول‌تر رفتار کنند. گروه مهارت‌های اجتماعی باید برای اِعمال این مهارت‌های جدید در دنیای واقعی تلاش کنند.
برای شرکت در گروه مهارت‌های اجتماعی، از روانشناس مدرسه یا کلینیک سلامت روان محلی تقاضای ارجاع نمایید.
اصولی برای حمایت از درمان بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) کودکان
کودکان دچار بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) گاهی در اجرای آنچه از یک مجموعه یادگرفته‌اند در موقعیت‌های دیگر مشکل دارند. برای مثال، آنها ممکن است یاد بگیرند که چگونه انفجارهای تکانشی را در مدرسه کنترل کنند، اما در خانه در امورات دیگران تداخل ایجاد می‌کنند.
برای تشویق تغییر مثبت در تمامی موقعیت‌ها، کودکان دچار بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) نیاز به‌ثبات و تداوم دارند. مهم است که والدین کودکان دچار اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) یاد بگیرند که چگونه روش‌های درمان رفتاری را در خانه اجرا کنند. کودکان دچار این اختلال به احتمال زیاد زمانی در تکمیل تکالیف موفقند که تکالیف در الگوی قابل پیش‌بینی و مکان‌های قابل پیش‌بینی رخ دهد، و کودکان بدانند که باید چه کار کنند و چه انتظاری از آنها می رود.
از روند روزانه پیروی کنید. مهم است که برای هرچیزی که به کودک دچار بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) کمک می‌کند تا انتظارات را دریافته و برآورده سازد، مکان و زمان درنظر بگیرید. قواعد قابل پیش‌بینی و ساده‌ای برای وعده‌های غذایی، تکالیف منزل، بازی و خواب مستقر سازید.
از تایمر و ساعت استفاده کنید. در خانه ساعت بگذارید، مخصوصا یک ساعت بزرگ در اتاق خواب کودک بگذارید. زمان زیادی برای کارهایی که کودکتان باید انجام دهد درنظر بگیرید، مثل تکالیف خانه یا آماده شدن صبح‌ها.
برنامه کودک را ساده‌سازی کنید. اجتناب از زمان بیکاری ایده خوبی است، اما کودک دچار اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) ممکن است درصورتی که فعالیت‌های بعد مدرسه زیادی داشته باشد، بیشتر دچار حواس‌پرتی و رفتار نامناسب شود.
مکانی آرام ایجاد کنید. مطمئن شوید که کودکتان فضایی آرام و خصوصی برای خود دارد. اتاق خواب یا حیاط خلوت می‌تواند مناسب باشد، اما نباید همان مکانی باشد که کودک برای تفریح یا بازی می‌رود.
مثالی برای سازمان‌دهی خوب ارائه دهید. خانه‌تان را به روش سازمان‌یافته‌ای مرتب کنید. مطمئن شوید که کودکتان از وسایل اطراف باخبر است. سازمان‌دهی و مرتب بودن را تاحد ممکن الگودهی کنید.
اهمیت جایزه
وقتی ساختار و رویه مداومی را درنظر می‌گیرید، در ذهن داشته باشید که کودکان دچار بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) گاهی انتقاد دریافت می‌کنند. به رفتار خوب توجه کنید، و آن را پاداش دهید. به‌ویژه پاداش دادن برای کودکانی مهم است که دچار اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز (ADHD) هستند. زیرا معمولاً آنها پاداش کمی دریافت می‌کنند. یک لبخند، نظر مثبت یا سایر پاداش‌ها از جانب شما می‌تواند به کنترل تکانه، تمرکز و توجه مثبت کودک بیانجامد. سعی کنید بر پاداش مثبت رفتارهای مناسب و تکمیل تکلیف تمرکز کنید، و پاسخ‌های منفی کمی تا حد ممکن به رفتار نامناسب یا عملکرد تکلیف ضعیف ارائه کنید. برای پیشرفت‌های کوچک به کودکتان پاداش بدهید. اینها منجر به موفقیت‌های بزرگتر در مسیر می‌شود.
