تسهیل اجتماعی
تعریف تسهیل اجتماعی
تسهیل اجتماعی را میتوان به عنوان «بوجود آمدن بهبود عملکرد، در شرایط حضور دیگران» تعریف کرد. دو نوع تسهیل اجتماعی وجود دارد: اثر همکاری و اثر مخاطب. مطالعات در زمینهی تسهیل اجتماعی به این معنی است که بخشهای خاصی از رفتار یک فرد تحتتأثیر حضور واقعی، تصوری یا ضمنی دیگران قرار میگیرند. شاید نخستین آزمون آزمایشگاهی روانشناسی اجتماعی در این زمینه، توسط نورمن تریپلت در سال ۱۸۹۸ انجام شده باشد.
تحقیق نورمن تریپلت
او در تحقیق خود در مورد سوابق سرعت دوچرخهسواران، متوجه شد که مسابقه در برابر سایر افراد، نه در برابر خود به تنهایی، سرعت دوچرخهسواران را افزایش میدهد. او این کار را با استفاده از کودکان و چرخهای قلاب ماهیگیری در شرایط آزمایشگاهی انجام داد.
دو وضعیت وجود داشت: یا کودک کاملاً به تنهایی کار میکرد یا اینکه دو کودک بهطور همزمان باید کار مورد نظر را انجام میدادند. وظیفهی آنها این بود که توسط چرخ قلاب ماهیگیری، مقدار مشخصی از نخ ماهیگیری را جمع کنند. تریپلت گزارش میدهد که بسیاری از کودکان در حضور شریکی که او نیز همینکار را انجاممیدهد، سریعتر کار میکنند. آزمایش تریپلت اثرات همکاری را نشان میدهد. همکاری پدیدهای است که به موجب آن افزایش عملکرد یک وظیفه، تنها با حضور دیگران بهوقوع میپیوندند.
اگر شما متوجه شدهاید که در یک کتابخانه به خوبی کار میکنید، الویت کار بعدی شما میتواند در خانه باشد. زیرا به همان اندازه ساکت است و این همان اثر همکاری است که در حالت عملیاتی خود را نشان میدهد.
تحقیق چن
مطالعهی دیگری که اثر همکاری را نشان داد، مطالعهی چن (۱۹۳۷) بود. او مشاهده کرد که مورچههای کارگر در صورتی که در کنار سایر مورچهها مشغول به کار باشند، سه برابر بیشتر از حالتی که به تنهایی کار کنند زمین را حفر میکردند. همچنین در بررسی دیگری که از سوی یاش، پلات و داربی (۱۹۶۷) صورت گرفت، پی برده شد که حیوانات در حضور حیوانات همنوع خود، مقدار بیشتری از غذای موجود را میخورند.
تسهیل اجتماعی نه تنها در حضور یک همکار، بلکه در حضور تماشاگر یا مخاطبی غیرفعال نیز دیده میشود. این امر شگفتآور با عنوان اثر مخاطب شناخته شده است. داشیل (۱۹۳۵) دریافت که حضور یک مخاطب با افزایش سادهی کارهای موفقیت آمیز، باعث بهبود عملکردهای افراد میشود. تراویس (۱۹۲۵) نیز به این موضوع پی برد که افرادی که به خوبی در یک کار مربوط به حوزهی روان حرکتی (دستگاه پیروى سنج چرخان) آموزش دیدهاند، در مقابل تماشاگران و یا ناظران بهتر ظاهر میشوند.
با این حال، پسین (۱۹۳۳) اثر مخالف یا متقابل مخاطب (حالت منفی) را یافت. این مورد بدین معنی است که چنانچه فرد بخواهد لیستی از کلمات بیمعنی را به تنهایی یاد بگیرد، کوشش کمتری را به کار خواهد بست اما در زمانی که مخاطبی در مقابل او قرار دارد این کوشش بیشتر خواهد شد.
به نظر می رسد که میزان تسهیل یا مهار اجتماعی بستگی به ماهیت تعامل بین وظیفه و عمل کننده دارد. در برخی از موارد، حضور بازیگران یا مخاطبان کیفیت عملکرد را بهبود بخشید. اما در دیگران باعث کاهش کیفیت یا خرابی کارشان میشود (هرچند ممکن است از لحاظ کمیتی آنرا افزایش دهد).
طبق نظر کوترل (۱۹۶۸)، صِرف حضور افراد برای روی دادن تسهیل اجتماعی اهمیت ندارد. بلکه این هراس و دلهره از ارزیابی آنها است که حائر اهمیت است. ما میدانیم که تأیید و عدم تایید اغلب به ارزیابی دیگران وابسته است و به این ترتیب حضور دیگران سبب برانگیخته شدن اضطراب و دلهرهی مورد ارزیابی قرار گرفتن از جانب دیگران میشود.
منبع:
