وسواس چیست

وسواس چیست؟

وسواس‌ها افکاری هستند که تکراری، مزاحم، غیرارادی، غیرمنطقی و اضطراب‌آورند. هر فکری که دارای این پنج معیار باشد، وسواس تلقی می‌شود.

وقتی مردم در مورد «وسواس» به‌چیزی صحبت می‌کنند؛ مثلا «اسکات وسواس زیادی دارد که با جولی ملاقات کند»، منظورشان این است که اسکات بارها و بارها به جولی فکر کرده و می‌کند. شاید گاهی فکر جولی به آگاهیش وارد شود. اما شک‌دارم که اسکات افکارش را در مورد جولی، غیرمنطقی، غیرارادی یا تحریک‌کننده اضطراب بداند (مگر اینکه از اضطراب اجتماعی یا ترس از طردشدن رنج ببرد). در اینجا وضعیت اسکات بهتر است «دلباختگی» توصیف‌شود، نه وسواس.

وسواس‌ها باید از نگرانی‌ها متمایز شوند. تفاوت اساسی وسواس با نگرانی این است که وسواس‌ها غیرمنطقی هستند و بنابراین به مشکلات زندگی واقعی مربوط نمی‌شوند. شخصی که وسواس دارد ممکن‌است بداند اجاق گاز خاموش است، اما هنوز باید آن را چک کند تا مطمئن‌شود. همچنین فرد مبتلا به وسواس می‌خواهد به‌هر چیزی جز وسواسش فکر کند.

از طرفی، نگرانی به‌عنوان تمرکز بر احساسات یا مشکلات فرد، با اشاره به آینده، تعریف می‌شود. اگر مربوط به گذشته باشد، به آن نشخوار فکری می‌گویند. نگرانی و نشخوار فکری کاملاً غیرارادی نیستند: اگر از شخصی سوال شود که آیا نگرانی یا نشخوار، فایده‌ای برایش دارد یا خیر، اغلب اوقات پاسخ مثبت می‌دهند (در حالی‌که اعتراف می‌کنند به آنها آسیب می‌رساند). فرد مبتلا به OCD وسواس‌هایش را کاملاً بی‌فایده توصیف‌می‌کند و با خوشحالی می‌خواهد وسواسش را کنار بگذارد. افراد نگران، خیلی سخت می‌پذیرند که دست از نگرانی‌شان بکشند.

هشتاد درصد مردم گاهی افکار وسواسی دارند. آنچه OCD را تعریف‌می‌کند، ترس مختل‌شده از وسواس است که باعث ناراحتی زیادی می‌شود و ممکن است با اقدامات اجباری همراه باشد تا به‌طور ساختگی به وسواس فکری عملی پایان دهد. به‌طور کلی، هرچه فرد تمایل کمتری به وسواس داشته‌باشد، بیشتر احتمال دارد به وسواس مبتلا شود و به توسعه OCD ادامه‌دهد.

اختلال وسواس چیست

به گفته موسسه ملی سلامت روان (NIMH)، اختلال وسواس فکری عملی شرایطی است که در آن شما دچار وسواس‌های مکرر (افکار، انگیزه‌ها یا تصاویر ذهنی) می‌شوید که نمی‌توانید کنترلشان کنید، یا اجبارهایی (رفتارهایی) را احساس می‌کنید که مجبور به تکرارشان هستید. این وسواس‌ها و اجبارها می‌توانند بر زندگی روزمره شما از جمله کار، مدرسه و روابط شخصی تأثیر بسیار بدی بگذارند.

اما باید بدانید همه افکار ناخواسته دارند و همه افراد گاهی اوقات دچار اضطراب می‌شوند. کل ایده‌ی غلبه بر OCD یا وسواس فکری عملی این است که بدانید می‌توانید این تجربیات را تحمل کنید، و همچنین این تجربیات نمی‌توانند مانع شما از انجام آنچه در زندگی شما مهم است، شوند.

۱- وسواس‌ها

وسواس‌ها افکار، تکانه‌ها یا تصاویر مکرر و مداوم هستند که باعث ایجاد احساسات ناراحت‌کننده مانند اضطراب یا انزجار می‌شوند. بسیاری از افراد مبتلا به OCD تشخیص می‌دهند که افکار، انگیزه‌ها یا تصاویر ذهنی‌شان فقط محصول ذهن آنها است و بیش از حد یا غیرمعقول است. با این حال، ناراحتی ناشی از این افکار مزاحم را نمی‌توان با منطق یا استدلال حل کرد. اکثر افراد مبتلا به OCD سعی می‌کنند ناراحتی وسواس‌هایشان را با استفاده از اعمال اجباری کاهش دهند، وسواس‌ها را نادیده بگیرند یا سرکوب کنند، یا با فعالیت‌های دیگر حواس خود را پرت کنند.

۲- اجبارها

اجبارها رفتارها یا اعمال ذهنی مکرر هستند که فرد احساس می‌کند در پاسخ به وسواس باید انجام دهد. این رفتارها معمولاً از ناراحتی فرد جلوگیری می‌کند یا آن را کاهش می‌دهد. اجبار ممکن است واکنش‌های بیش از حد باشد که مستقیماً به وسواس مربوط می‌شود (مانند شستن بیش از حد دست‌ها به دلیل ترس از آلودگی) یا اقداماتی که کاملاً بی ارتباط با وسواس است. در شدیدترین موارد، تکرار مداوم آداب و اعمال ممکن است روز را پر کند و روال عادی زندگی را غیرممکن سازد.

علائم و نشانه‌های وسواس چیست

به گفته NIMH افرادی که دارای اختلال وسواس فکری عملی هستند ممکن است دچار وسواس، اجبار یا هر دو شوند. علائم می‌تواند خفیف، متوسط ​​یا شدید باشد و معمولاً در زمان استرس بدتر هم می‌شود.

وسواس‌های رایج عبارتند از:

• ترس بیش از حد از میکروب یا آلودگی
• افکار ناخواسته و ممنوعه در مورد رابطه جنسی، دین، ​​یا آسیب زدن به دیگران
• افکار پرخاشگرانه در مورد خود یا دیگران
• وجود نظم و یا تقارن کامل در مورد همه چیز
• ترس از دست دادن یا دور انداختن چیزی مهم

اجبارهای رایج عبارتند از:

• تمیز کردن بیش از حد یا شستن بیش از حد دست‌ها، دوش گرفتن، مسواک زدن یا توالت رفتن
• سفارش یا چیدمان وسایل به روشی خاص
• چک کردن‌های متعدد، مانند اطمینان از خاموش بودن فر
• شمردن‌های اجباری
• مدام به دنبال تأیید یا اطمینان بودن

علاوه بر این، فردی که معمولاً OCD دارد:

• نمی‌تواند افکار یا رفتارهای خود را کنترل کند
• حداقل یک ساعت از روزش صرف این افکار یا رفتارهای غیرقابل کنترل می‌شود
• از رفتارها یا آیین‌ها لذت نمی‌برد. اما ممکن است احساس اضطرابی زودگذر از اضطرابی که افکار ایجاد می‌کنند، تجربه کند
• مشکلات مهمی را در زندگی روزمره خود به دلیل افکار یا رفتارهای وسواسی یا اجباری‌اش تجربه می‌کند.

همچنین برخی از افرادی که OCD دارند، دارای اختلال تیک هستند که شامل تیک حرکتی یا تیک‌های صوتی است. تیک‌های حرکتی، حرکات ناگهانی، مختصر و تکراری هستند، مانند پلک زدن و سایر حرکات چشم، صورت، بالا انداختن شانه‌ها و تکان خوردن سر یا شانه. نمونه‌های متداول تیک‌های صوتی شامل قرقره‌ی مکرر گلو، خروپف یا نالیدن است.

علل و عوامل با ریسک بالای وسواس چیست

دانشمندان هنوز دلایل دقیق OCD را نمی‌دانند. اما بر اساس NIMH، عوامل با ریسک بالای زیر ممکن است به بروز این بیماری کمک کند:

۱- ژنتیک

OCD گاهی اوقات در خانواده‌ها بروز می‌یابد. اگر والدین، خواهر و برادر یا فرزند مبتلا به این اختلال دارید، احتمال ابتلا به OCD در شما نیز بیشتر می‌شود. اگر بستگان شما در دوران کودکی یا نوجوانی دچار OCD شده باشند، ریسک ابتلای شما بیشتر می‌شود.

۲- ساختار مغز

محققان هنوز در تلاش هستند تا ارتباط بین علائم OCD و ناهنجاری‌ها در مناطق خاصی از مغز را متوجه شوند. مطالعات تصویربرداری تفاوت‌هایی در قشر جلویی و ساختارهای درون‌قشایی مغز در افرادی که OCD دارند را نشان داده است.

۳- تروما در دوران کودکی

برخی از مطالعات ارتباطی بین ترومای دوران کودکی و علائم OCD پیدا کرده‌اند.

۴- وجود عفونت‌های استرپتوکوکی در دوران کودکی

عفونت‌های استرپتوکوکی گاهی اوقات می‌تواند باعث ایجاد علائم OCD در کودکان شود که به عنوان اختلالات عصبی روانی خود ایمنی کودکان مرتبط با عفونت‌های استرپتوکوکی یا PANDAS شناخته می‌شود.

وسواس چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص OCD مستلزم وجود وسواس و/یا اجبارهایی است که زمان بر هستند (بیش از یک ساعت در روز)، همچنین باعث ناراحتی قابل‌توجه می‌شوند و کار یا عملکرد اجتماعی را مختل می‌کنند. زمانی که شما به یک پزشک یا روانپزشک یا درمانگر مراجعه می‌کنید، درمانگر معمولا برای تعیین اینکه آیا شما OCD دارید یا نه، از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند. این روش‌ها عبارتند از:

۱- ارزیابی روانشناختی

پزشک از شما می‌خواهد افکار، احساسات، علائم و الگوهای رفتاری خود را با او در میان بگذارید تا بتواند تعیین کند که آیا وسواس یا رفتارهای اجباری شما بر کیفیت زندگی شما تاثیر منفی می‌گذارد یا خیر.

۲- معاینه فیزیکی

ممکن است پزشک شما را معاینه کند تا مطمئن شود مشکل دیگر سلامتی ندارید که باعث بروز علائم‌تان شده باشد.

۳- معیارهای تشخیصی OCD

اگر از معیارهای OCD در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) برخوردار باشید، پزشک شما به آن راهنما که توسط انجمن روانپزشکان آمریکا منتشر شده است مراجعه خواهد کرد.

پیش‌بینی OCD

علائم OCD معمولاً به تدریج ظاهر می‌شوند و در طول زندگی دچار نوسان می‌شوند. نوع و میزان وسواس‌ها و اجبارهای شما نیز می‌تواند در طول زمان تغییر کند.

اکثر افرادی که OCD دارند به درمان پاسخ می‌دهند، اما برخی همچنان علائم را تجربه می‌کنند.

طول دوره‌ی وسواس چیست

OCD معمولاً یک اختلال مادام‌العمر محسوب می‌شود. علائم وسواس ممکن است بیایند و بروند، با گذشت زمان بهبود یافته یا بدتر شوند.

گزینه‌های درمانی و دارویی برای اختلال وسواس فکری عملی

به گفته‌ی NIMH، وسواس معمولاً با دارو، روان‌درمانی یا استفاده‌ی همزمان از هردو، درمان می‌شود.

روان درمانی

تحقیقات نشان می‌دهد که یک نوع درمان شناختی رفتاری (CBT) به نام مواجهه و پیشگیری از پاسخ (EX-RP)، در شرایطی که سبب اجبار در شما می‌شوند (مانند لمس اشیاء کثیف) اما نه از نوع اجبارهای معمولی (مانند شستن دست)، به طور موثر رفتارهای اجباری در OCD را کاهش می‌دهد. سایر درمان‌های مرتبط، مانند روش تغییر عادت نیز می‌تواند موثر باشد.

نوح کلیمن، درمانگر شناختی در نیویورک، می‌گوید: مواجهه‌سازی می‌تواند به افرادی که مبتلا به OCD هستند راهی برای درک و سپس ترک عادت‌هایی که زندگی روزمره آنها را مختل می‌کند، نشان دهد.

او می‌گوید: «من به بیمارانم می‌گویم که وقتی با موقعیت‌هایی روبرو می‌شوند که باعث ناراحتی آنها می‌شود و بدون فرار یا انجام مراسم و آداب، به مدت طولانی در این وضعیت می‌مانند، چندین چیز را یاد می‌گیرند. آنها یاد خواهند گرفت که اضطراب برای همیشه دوام نمی‌آورد. در حقیقت، حتی بدون فرار، اجتناب یا انجام تشریفات هم کاهش می‌یابد. همچنین، آنها در می‌یابند که با کاهش اضطراب، میل آنها به انجام مراسم و فرار از موقعیت نیز کاهش می‌یابد.»

گزینه‌های دارویی

برخی از افرادی که به نوع شدید وسواس دچار هستند یا به روان‌درمانی پاسخ نمی‌دهند، بهتر است از داروها برای کمک به این اختلال استفاده کنند. از نظر NIMH، داروهای مورد استفاده برای درمان OCD عبارتند از:

۱- مهار کننده‌های بازجذب سروتونین (SRIs)

مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SRIs) که شامل مهار کننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) هستند، برای کمک به کاهش علائم OCD استفاده می‌شوند.

۲- داروهای ضد روان‌پریشی

اگر علائم شما با SRIها بهبود نیافت، تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از افراد مبتلا به OCD ممکن است با داروهای ضد روان‌پریشی تسکین پیدا کنند.

با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که داروهای OCD فقط تاحدی موثر هستند. همچنین درمان شناختی رفتاری، با استفاده از تکنیک‌های پیشگیری از پاسخ و مواجهه‌سازی، بهترین و مداوم‌ترین پشتیبانی تحقیقاتی را برای OCD به ارمغان داشته است.

درمان‌های جایگزین و مکمل وسواس چیست

FDA تحریک مغناطیسی فرا جمجمه‌ای (TMS) را در سال 2018 به عنوان درمان تکمیلی OCD در بزرگسالان تأیید کرد. TMS یک روش غیرتهاجمی است که در آن یک فنر الکترومغناطیسی روی پوست سر شما در نزدیکی پیشانی‌تان قرار می‌گیرد. الکترومغناطیس از میدان های مغناطیسی برای تحریک سلول‌های عصبی در مغز برای بهبود علائم OCD استفاده می‌کند.

همچنین تحقیقات نشان داده است که تحریک عمقی مغز (DBS) نیز می‌تواند به 10 درصد افرادی که دارای OCD مقاوم به درمان هستند، کمک کند. با استفاده از روش تحریک عمقی مغز، الکترودها در مناطق خاصی از مغز کاشته می‌شوند. این الکترودها تکانه‌های الکتریکی تولید می‌کنند که می‌تواند به تنظیم انگیزه‌های ناگهانی و غیرطبیعی کمک کند.

پیشگیری از OCD

هیچ راهی برای پیشگیری از وسواس وجود ندارد. با این حال، درمان به موقع می‌تواند از بدتر شدن علائم شما جلوگیری کند.

عوارض وسواس چیست

افراد مبتلا به OCD ممکن است از الکل یا مواد مخدر برای آرامش خود استفاده کنند. عوارض دیگر عبارتند از:

• اضطراب
• افسردگی
• مشکلات شغلی
• مشکلات در روابط

عوارض جانبی شامل موارد زیر می‌باشند:

• زمان زیادی را صرف رفتارهای اجباری می‌کند
• بیماری‌های پوستی مانند آماس به خاطر شستن بیش از حد دست
• مشکل در رفتن به محل کار، مدرسه یا انجام فعالیت‌های اجتماعی
• کیفیت پایین زندگی
• افکار و رفتارهای خودکشی

تحقیقات و آمار: چه کسانی دچار OCD می‌شوند؟

OCD به طور مساوی، مردان، زنان و کودکان از همه نژادها، قومیت‌ها و زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. البته در میان بزرگسالان، زنان کمی بیشتر از مردان مبتلا می‌شوند. در ایالات متحده، از هر 40 بزرگسال، 1 نفر (حدود 2.3 درصد از جمعیت) و 1 نفر از هر 100 کودک به این بیماری مبتلا هستند.

OCD معمولاً در سنین نوجوانی یا جوانی بروز می‌کند، اما می‌تواند از همان دوران کودکی شروع شود. تشخیص وسواس در بیشتر آدم‌ها از سن 19 سالگی است و پسران معمولاً در سنین پایینتری نسبت به دختران درگیر علایم وسواس فکری و عملی می‌شوند.

شرایط و اختلالات همراه با وسواس چیست

OCD ممکن است همراه با سایر اختلالات بهداشت روانی مانند اختلالات اضطرابی، افسردگی، سوءمصرف مواد یا اختلالات تیک رخ دهد. اختلال بدشکلی بدن، که در آن شما به اشتباه تصور می‌کنید که بخشی از بدن شما غیرطبیعی است نیز گاهی اوقات با OCD رخ می‌دهد.

منابع:

https://www.everydayhealth.com/obsessive-compulsive-disorder/guide/

https://drmajeres.com/anxiety/what-is-an-obsession.html

https://www.psychiatry.org/patients-families/ocd/what-is-obsessive-compulsive-disorder