رفتار با کودک بیش فعال و کم توجه (ADHD) می‌تواند بسیار دشوار باشد، زیرا آن‌ها به تکنیک‌های تربیتی متفاوتی نیاز دارند که مشابه سایر کودکان نیست. در غیر این صورت، ممکن است ریسک کنید و به‌طور غیرضروری رفتار فرزندتان را زیر سؤال ببرید یا تنبیه بیش از حد شدیدی را به کار ببرید؛ شما باید وظیفه پیچیده ایجاد تعادل بین این دو حد را انجام دهید.
کارشناسان در مدیریت کودکان مبتلا به ADHD تأیید می‌کنند که رفتار با کودک بیش فعال می‌تواند یک کار چالش برانگیز باشد. با این حال، والدین، مراقبان، معلمان و دیگران می‌توانند فرزندان مبتلا به ADHD خود را بر اساس صبر و ثبات تربیت کنند.
بخش اول: ایجاد برنامه‌های روزانه در رفتار با کودک بیش فعال و کم توجه
۱. نیاز‌های حیاتی را در برنامه روزانه و تشکیلات خانواده خود برطرف کنید. کودکان ADHD در برنامه‌ریزی، فکر کردن از طریق شیوه‌ها، مدیریت زمان و سایر مهارت‌های زندگی روزمره مشکل زیادی دارند. یک سیستم تشکیلاتی قوی برای زندگی روزمره خانواده شما حیاتی خواهد بود. به عبارت دیگر، ایجاد یک برنامه روزانه می‌تواند در وهله اول از نیاز به نظم و انضباط جلوگیری کند زیرا احتمال بدرفتاری فرزند شما کمتر خواهد بود.
۲. برنامه‌های روزانه و قوانین واضحی را تعیین کنید. مطمئن شوید که مجموعه‌ای از قوانین و انتظارات واضحی را برای کل خانواده و خانه خود دارید. کودکان مبتلا به ADHD معمولاً به سختی می‌توانند مسائل را تشخیص دهند و متوجه آن‌ها شوند. پس دقیقاً آنچه را که انتظار دارید و آن‌ها باید هر روز انجام دهند را به وضوح بیان کنید.
۳. کارهای بزرگ را به بخش‌های کوچک تقسیم کنید. والدین باید درک کنند بی‌نظمی که اغلب با کودکان مبتلا به ADHD همراه است، در نتیجه تحت تأثیر قرار گرفتن از نظر بصری است. در نتیجه، کودک مبتلا به ADHD به پروژه‌های بزرگی مانند تمیز کردن اتاقش یا تا کردن و کنار گذاشتن لباس‌های تمیز نیاز دارد تا این فعالیت‌ها به کارهای کوچک‌تر تقسیم شوند.
۴. یک تشکیلات ایجاد کنید. ایجاد برنامه‌های روزانه عادت‌هایی را ایجاد می‌کند که مادام العمر باقی می‌مانند، اما همچنین باید یک سیستم سازمانی خوب برای پشتیبانی از این برنامه‌های روزانه وجود داشته باشد. به فرزندتان کمک کنید اتاقش را مرتب کند. به یاد داشته باشید که کودکان مبتلا به ADHD احساس پریشانی می‌کنند زیرا همه چیز را به یکباره متوجه می‌شوند، بنابراین هرچه بیشتر بتوانند وسایل خود را دسته‌بندی کنند، مقابله با انبوهی از محرک‌ها برایشان آسان‌تر می‌شود.
۵. توجه فرزندتان را جلب کنید. به عنوان یک بزرگسال، باید قبل از هر گونه درخواست، دستورالعمل یا دستور از توجه کودک مطمئن شوید. اگر حواس آن‌ها به شما جمع نباشد، هیچ کاری انجام نخواهد شد. هنگامی که آن‌ها شروع به انجام کار کردند، با دادن دستورات اضافی یا شروع بحثی که توجه آن‌ها را منحرف کند، حواسشان را از کار پرت نکنید.
۶. فرزندتان را درگیر فعالیت‌های بدنی کنید. کودکان مبتلا به ADHD هنگامی که از بدن خود به روش‌های مختلف فیزیکی استفاده می‌کنند، عملکرد بسیار بهتری دارند. فعالیت به آن‌ها کمک می‌کند تا آن تحریک مغزی که می‌خواهند را دریافت کنند.
بخش دوم: فراگرفتن رویکرد مثبت
۱. بازخورد مثبت ارائه دهید. برای هر موفقیتی می‌توانید با پاداش‌های ملموس (برچسب‌ها، بستنی‌ها و اسباب‌بازی‌های کوچک) شروع کنید. با گذشت زمان، می‌توانید به تدریج از تحسین پراکنده (کار عالی انجام دادی! یا یک بغل) استفاده کنید، اما بعد از اینکه فرزندتان عادات خوبی را ایجاد کرد که منجر به موفقیت‌های منظم می‌شود، به ارائه بازخورد مثبت ادامه دهید.
۲. منطقی عمل کنید. هنگامی که نیاز به نظم و انضباط دارید، از لحن آرام و محکمی استفاده کنید. هنگام ارائه دستورالعمل‌ها، با استفاده از صدایی محکم اما یکنواخت، تا حد امکان کلمات کمتری بگویید. هرچه بیشتر بگویید، آن‌ها کمتر به یاد خواهند آورد.
۳. مستقیماً به رفتار اشاره کنید. کودکان مبتلا به ADHD نسبت به کودکان معمولی به نظم بیشتری نیاز دارند، نه نظم کمتر. در حالی که ممکن است وسوسه انگیز باشد که به دلیل ADHD به کودک خود اجازه دهید تا رفتار خود را نظم دهد، اما این در واقع فقط احتمال ادامه رفتار را بیشتر می‌کند.
۴. تقویت مثبت ارائه دهید. والدین اغلب با پاداش دادن به رفتار خوب، بیشتر از تنبیه رفتار بد، در ارتباط با فرزندان ADHD خود موفق می‌شوند. به جای انتقاد از آنچه کودکان انجام می‌دهند، آنچه را که درست انجام می‌دهند تشویق کنید.
۵. یک سیستم تقویت مثبت ایجاد کنید. ترفندهای زیادی برای الهام بخشیدن به رفتار بهتر وجود دارد، این ترفندها اغلب بهتر از تنبیه‌ها عمل می‌کنند. به عنوان مثال، اگر کودک شما تا ساعات مشخصی برای صبحانه لباس بپوشد و در آشپزخانه باشد، می‌تواند به جای غلات برای صبحانه، وافل را انتخاب کند. پیشنهاد انتخاب، یکی از راه‌های تقویت مثبت فرزندتان در صورت رفتار خوب است.
۶. سعی کنید همه چیز را در قالب‌های مثبت، نه منفی، قرار دهید. به جای اینکه به کودک مبتلا به ADHD بگویید که رفتار بد را متوقف کند، به او بگویید چه کاری باید انجام دهد. به‌طور کلی، کودکان مبتلا به ADHD اغلب نمی‌توانند فوراً به رفتار خوبی فکر کنند و آن را جایگزین رفتار بد کنند، بنابراین متوقف کردن آن رفتار دشوار خواهد بود.
وظیفه شما به عنوان راهنما این است که به آن‌ها یادآوری کنید که رفتار درست چیست. همچنین، کودک ADHD شما ممکن است «نه» را در جمله شما به‌طور کامل نشنود، بنابراین ذهن او ممکن است آنچه شما می‌گویید را به درستی پردازش نکند.
۷. از توجه بیش از حد به رفتار بد خودداری کنید. توجه (خوب یا بد) پاداشی برای کودکان مبتلا به ADHD است. بنابراین، هنگام بروز رفتار خوب باید توجه زیادی به فرزندتان بدهید، اما توجهی را که به رفتار بد می‌کنید محدود کنید، زیرا فرزندتان می‌تواند آن را به عنوان یک پاداش در نظر بگیرد.
بخش سوم: ایجاد عواقب و ثبات
۱. مسائل را مدیریت کنید، شما بالغ هستید. والد باید کسی باشد که کنترل را بر عهده دارد، اما اغلب اوقات، اصرار کودک اراده والدین را از بین می‌برد.
۲. مطمئن شوید که رفتار نادرست عواقبی دارد. قانون اصلی این است که نظم و انضباط باید سازگار، فوری و قدرتمند باشد. هر مجازاتی باید نشان دهنده رفتار نادرست باشد.
۳. ثابت قدم باشید. اگر والدین در واکنش‌های خود ثابت قدم باشند، نتایج رفتاری بهتری خواهند داشت. به عنوان مثال، اگر از سیستم امتیاز استفاده می‌کنید، در اضافه و حذف امتیاز منطقی و سازگار باشید. از اقدامات خودسرانه، به خصوص زمانی که عصبانی یا ناراحت هستید، بپرهیزید. فرزند شما فقط در طول زمان و با یادگیری و تقویت مداوم، نحوه رفتار صحیح را یاد می‌گیرد.
۴. از دعوت به بحث با فرزندتان خودداری کنید. سعی کنید با فرزند خود وارد بحث نشوید یا در مورد رفتار خود تردید نداشته باشید. فرزند شما باید بداند که صاحب اختیار هستید و همین کافی است.
۵. یک سیستم تایم اوت ایجاد کنید. تایم اوت می‌تواند به کودک شما فرصتی بدهد تا در زمان خودش آرام شود. به جای درگیری با یکدیگر و دیدن اینکه چه کسی می‌تواند عصبانی‌تر شود، مکانی را برای نشستن یا ایستادن کودک تعیین کنید تا زمانی که آرام و آماده صحبت کردن درباره مشکل باشد. در حالی که آن‌ها آنجا ایستاده‌اند سخنرانی نکنید؛ به آن‌ها زمان و فضا بدهید تا کنترل خودشان را به دست آورند. تأکید کنید که تایم اوت یک تنبیه نیست، بلکه فرصتی برای شروع دوباره است.
۶. یاد بگیرید که مشکلات را پیش‌بینی کنید و از قبل برنامه‌ریزی کنید. نگرانی‌های خود را با فرزندتان در میان بگذارید و با هم برای موفقیت برنامه‌ریزی کنید. این امر به ویژه برای مدیریت فرزندتان در جمع مفید است. برای تصمیم‌گیری در مورد پاداش‌ها و عواقبی که در موقعیت اعمال می‌شود، با هم پیش بروید، سپس از فرزندتان بخواهید این برنامه را با صدای بلند تکرار کند.
۷. سریع ببخشید. همیشه به کودک خود یادآوری کنید که شما او را صرف نظر از هر چیزی دوست دارید و او کودک خوبی است، اما در هر صورت عواقبی برای اعمال وجود دارد.
بخش چهارم: درک و مقابله با ADHD
۱. درک کنید که کودکان مبتلا به ADHD چگونه متفاوت هستند. کودکان مبتلا به ADHD می‌توانند سرکش، پرخاشگر، مقاوم در برابر نظم، بی‌قانون، بیش از حد احساساتی، پرشور و فاقد قید و بندها باشند. اگرچه برای مدت طولانی، پزشکان تصور می‌کردند که چنین کودکانی قربانی والدین فقیر هستند، در اوایل قرن بیستم، محققان شروع به بررسی مغز به عنوان عامل ADHD کردند.
۲. دلایل دیگری که کودکان مبتلا به ADHD ممکن است بد رفتار کنند را درک کنید. مسائل دیگر ممکن است مشکلات پیش روی والدین کودکان مبتلا به ADHD را تشدید کند، زیرا اختلالات دیگر اغلب با ADHD همراه هستند.
۳. از اینکه فرزندتان «عادی» رفتار نمی‌کند، ناامید نشوید. هیچ معیار واقعی برای آنچه طبیعی است وجود ندارد و خود مفهوم «رفتار عادی» نسبی و ذهنی است. ADHD یک ناتوانی است و کودک شما به یادآوری‌های اضافی و امکانات مختلف نیاز دارد. با این حال، این تفاوتی با واقعیتی ندارد که فردی با بینایی کمتر از کامل، به عینک نیاز دارد و افرادی با شنوایی کمتر از کامل به سمعک نیاز دارند.
چه انتظار واقع بینانه‌ای می‌توانید داشته باشید؟
اگر برخی از این راهکارها را امتحان کنید، پس باید شاهد بهبودی در رفتار فرزندتان باشید، مانند عصبانیت کمتر یا انجام کارهای کوچک‌تر هنگام درخواست.
به خاطر داشته باشید که این راهکارها، رفتارهایی را که با بیماری کودک شما مرتبط است، مانند بی‌توجهی یا داشتن انرژی زیاد، از بین نمی‌برند.
ممکن است لازم باشد برای مدتی امتحان کنید تا ببینید کدام راهکارهای تربیتی برای کودک شما بهتر عمل می‌کند. به عنوان مثال، برخی از بچه‌ها به خوبی به تایم اوت واکنش نشان می‌دهند، در حالی که برخی دیگر اینطور نیستند.
نکات مهم در رفتار با کودک بیش فعال و کم توجه
کلید موفقیت مادام العمر در برخورد با کودک مبتلا به ADHD، ایجاد زیرساخت‌های قوی در زندگی کودک شماست که عبارتند از: دلسوزی، درک و بخشش. نشان دادن عشق خود به فرزندتان با وجود رفتارهای نادرست، انگیزه‌های قوی برای پیروی از قوانین، ایجاد برنامه‌های مدیریتی که از نحوه عملکرد مغز کودک شما پشتیبانی کند و ارائه عواقب ثابت، فوری و قوی در هنگام بروز رفتارهای نادرست.
اگر مدام فرزندتان را به‌خاطر یک چیز تنبیه می‌کنید و کاری که انجام می‌دهید تأثیر ندارد، چیز دیگری را امتحان کنید. ممکن است صحبت با فرزندتان در مورد نحوه کمک به او مفید باشد. آن‌ها ممکن است بتوانند راه‌حل خودشان را پیدا کنند یا به شما کمک کنند تا راه‌حل بهتری پیدا کنید.
زمانی که فرزندتان احساس آشفتگی می‌کند، به او فضا بدهید تا با شما صحبت کند. بدون تلاش برای حل مشکل یا فرزندتان، به آن‌ها گوش دهید. صبور باشید. گاهی اوقات برای یک کودک ADHD سخت است که احساساتش را توضیح دهد.
اغلب نافرمانی بیشتر از احساس اضطراب و آشفتگی ایجاد می‌شود، نه به این دلیل که فرزند شما سعی می‌کند لجباز یا سرکش باشد. مطمئن شوید به او بفهمانید که شما در تلاش برای درک و کمک به او هستید، نه اینکه فقط او را کنترل کنید.
به آرامی با کودک خود روبرو شوید و دست او را بگیرید. از او بپرسید «در مدرسه با چه مشکلی روبرو هستی؟»
تنظیم یک طرح ۵۰۴ را با فرزندتان در نظر بگیرید. این امر به فرزند شما اجازه می‌دهد تا امکاناتی برای یادگیری خود داشته باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر با مشاوره مدرسه او صحبت کنید.
آرام باشید. فریاد زدن یا بلند صحبت کردن ممکن است کودک شما را ناراحت کند.
