درمان اعتیاد چگونه است؟
درمان اعتیاد
اعتیاد به مواد مخدر یک بیماری مزمن است که شامل مصرف اجباری مواد مخدر و/یا الکل می‌شود. افرادی که معتاد هستند، ممکن است با وجود مشکلات جدی که مصرف مواد در زندگیشان ایجاد می‌کند، به نوشیدن یا مصرف مواد ادامه دهند. اعتیاد می‌تواند بر هر قسمت از زندگی افراد از جمله سلامت جسمی و روحی، خانواده و روابط، اشتغال و امور مالی تأثیر منفی بگذارد.
به محض اینکه فردی معتاد شد، ترک اعتیاد آن به دلیل تاثیر داروها بر مغز می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد. در برخی موارد، قطع یا کاهش ناگهانی مصرف برخی از مواد بدون نظارت پزشک نیز می‌تواند خطرناک باشد. درمان اعتیاد همیشه آسان نیست، اما پس از رسیدگی به این موارد و سایر موارد، به بسیاری از افراد کمک کرده است تا از اختلالات مصرف مواد رهایی یابند.
در حالی که اعتیاد یک بیماری مزمن و پیچیده است، اما قابل درمان است. مطالعات نشان داده است که درمان وقتی به صورت فردی است، موثرتر است. به این معنا که به منظور بررسی جنبه‌های خاص احساسی و هیجانی، پزشکی، روانی، اجتماعی، خانوادگی و سایر جنبه‌های فرد طراحی شده است. اگر شما یا یکی از عزیزان خود در حال درمان اعتیاد به الکل یا مواد مخدر هستید، این مقاله به شما کمک می‌کند تا بفهمید درمان اعتیاد چگونه است. همچنین با انواع درمان اعتیاد و درمان‌های رایج مورد استفاده آشنا می‌شوید.
درمان اعتیاد چگونه است؟
درمان اعتیاد مجموعه‌ای از مداخلات است که برای کمک به افراد برای ترک مصرف مواد و بهبود عملکرد در خانواده، کار و زندگی اجتماعی طراحی شده‌است. این درمان بسته به نوع خاص ماده‌ی مصرفی، نیازهای پزشکی و بهداشت روانی و سایر مسائل اجتماعی، متفاوت است. برخی از افراد وقتی احساس می‌کنند نمی‌توانند مصرف مواد را کنترل‌کنند، به‌دنبال درمان اعتیاد می‌روند، در حالی‌که برخی دیگر به‌خاطر مسائل قانونی مجبور به درمان می‌شوند. در هردو صورت، درمان نتایج مثبتی به‌همراه دارد.
با پیشرفت اعتیاد، تغییرات خاصی در نواحی مغز که در کنترل ضربه، قضاوت و تصمیم‌گیری نقش دارند، به‌وجود می‌آید. تصور می‌شود استفاده‌ی اجباری از انواع موادمخدر، با تغییراتی در شیمی مغز همراه است که موجب افزایش فعالیت دوپامین در سیستم پاداش مغز می‌شود.
برخی از تغییرات مغزی که هنگام اعتیاد ایجاد می‌شوند، ممکن است ناگهان با ترک مصرف مواد از بین نروند. چنین تغییراتی به تداوم الگوهای رفتاری کمک‌می‌کند و کنترل انگیزه‌های فرد را نسبتاً دشوار می‌کند. اجبار برای ادامه نوشیدن یا استفاده از موادمخدر، ممکن‌است با عوامل محیطی و روانی مرتبط باشد، که گاهی‌اوقات فرد معتاد حتی از آن آگاه هم نیست. خبر خوب این است که درمان اعتیاد بر اساس روش‌های مبتنی بر شواهد، برای هدف قرار دادن و تغییر برخی از این عوامل محرک و الگوهای رفتاری، استفاده می‌شود.
یک رویکرد جامع برای درمان اعتیاد شامل ترکیبی از چندین جزء درمانی است، از جمله:
سم‌زدایی
دارو درمانی
درمان‌های رفتاری
خانواده درمانی
مشاوره گروهی و فردی
گروه‌های حمایتی.
ترکیب این خدمات و طول درمان بستگی به نیازهای فرد دارد. با تغییر نیازها در طول زمان، رویکرد درمانی نیز باید تغییر کند. مانند بسیاری از بیماری‌های مزمن، اعتیاد یک بیماری عودکننده است. اگر پس از درمان، اعتیاد مجددا عود کرد، نباید به‌عنوان شکست درمان تلقی‌شود. اما درعوض، این حالت می‌تواند نشان‌دهد که رویکرد درمانی مورد استفاده، باید مجددا تنظیم شود.
در طول درمان اعتیاد چه اتفاقی می‌افتد؟
وقتی فردی وارد درمان اعتیاد می‌شود، شدت مراقبت و چارچوب زمانی چنین مراقبت‌هایی بسته به نیازهای فردی متفاوت است. انجمن پزشکی اعتیاد آمریکا (ASAM) مجموعه‌ای از چندین سطح مراقبت از درمان اعتیاد، از جمله سطوح زیر را ترسیم کرده است:
- خدمات سرپایی
- برنامه‌ها و خدمات سرپایی شدید و بستری شدن جزئی
- خدمات مسکونی و بستری
- خدمات بستری فشرده تحت نظارت پزشکی
با در نظر گرفتن چنین سطوح مراقبتی، درمانگران ممکن است یک برنامه مناسب مراقبتی را بر اساس ارزیابی‌های چندعاملی از خطرات، حمایت‌ها و سایر نیازهای درمانی دیگر توصیه کنند. در طول درمان، ممکن است تعدادی از رویکردها از جمله دارو درمانی، درمان‌های فردی یا گروهی یا ترکیبی از این رویکردها در نظر گرفته شود.
انواع درمان اعتیاد
برنامه‌های درمان اعتیاد اغلب بسته به نیازهای خاص فرد، رویکردها را با هم ترکیب می‌کند. معمول است که درمان با سم‌زدایی تحت نظارت پزشکی شروع شود تا به فرد کمک کند با خیال راحت، علائم ترک مواد را پشت‌سر بگذارد. علاوه بر این، درمان ممکن است شامل ترکیبی از خدمات دیگر مانند درمان‌های فردی یا گروهی، خانواده درمانی، ارزیابی اختلالات روانی همزمان با اعتیاد و پیگیری طولانی‌مدت باشد.
مداخلات موثر برای یک فرد ممکن است برای شخص دیگری موثر نباشد. درمان اعتیاد می‌تواند موثر باشد، اما برای افزایش مدیریت طولانی‌مدت اعتیاد، باید فرد معتاد به طور مداوم تحت نظارت قرار گیرد و متناسب با نیازهای فرد تنظیم شود. طول درمان نیز ممکن است یک عامل مهم در تعیین اثربخشی درمان باشد و درمان طولانی‌تر برای نتایج مثبت‌تر توصیه می‌شود.
خدمات توانبخشی بستری
خدمات توانبخشی بستری، که شامل درمان حین بستری بودن است، نوعی درمان اعتیاد است که در آن فرد برای دریافت خدمات 24 ساعته و در مرکزی و اغلب با نظارت پزشکی، بستری می‌شود. بسته به نیازهای شخص هنگام ورود به درمان، توانبخشی بیماران بستری می‌تواند از محیط بیمارستان تا فراهم کردن امکاناتی در خانه، متغیر باشد. پزشکان مجرب نیازهای فرد را ارزیابی می‌کنند تا به او در جهت مراقبت مناسب، راهنمایی ارایه دهند.
به فردی که از موادی استفاده می‌کند که دارای علائم ترک شدیدتر است یا با مشکلات عاطفی، رفتاری یا شناختی مداوم دست و پنجه نرم می‌کند، ممکن است بستری در بیمارستان تحت‌نظر پزشک توصیه شود.
انتخاب سطح مراقبت مناسب باید با راهنمایی یک متخصص انجام شود که بتواند نیازها، خطرات، نقاط قوت و ضعف فرد را به درستی ارزیابی کند. متخصصین ممکن است درمان بستری را در نظر بگیرند اگر:
- سوء مصرف مواد یک مشکل دیرینه بوده باشد.
- فرد با افرادی زندگی می‌کند که به طور مداوم از مواد استفاده می‌کنند.
- یک فرد دارای بیماری‌های زمینه‌ای باشد.
- فرد دارای اختلالات روانی همزمان باشد.
مدت اقامت در توانبخشی بستری بسته به فرد و برنامه درمانی متفاوت است. در سال 2016، متوسط طول مدت اقامت درمان در محیط‌های بستری 28 روز برای درمان در بیمارستان و 24 روز برای درمان کوتاه‌مدت در یک مرکز یا خانه مسکونی بود. درمان طولانی‌مدت به طور متوسط 83 روز طول می‌کشید. توجه به این نکته ضروری است که دوره‌های طولانی‌مدت هر نوع درمانی (سرپایی و/یا بستری) با نتایج درمانی بهتری همراه است و بسیاری از افراد برای ترک کامل مصرف مواد، به مراقبت طولانی مدت یا مکرر نیاز دارند.
خدمات توانبخشی سرپایی
خدمات توانبخشی سرپایی شامل برنامه‌های توانبخشی است که در آن شخص در جلسات برنامه‌ریزی شده منظم شرکت می‌کند یا در حالی که هنوز در خانه‌اش زندگی می‌کند، در یک مرکز درمانی خدمات دریافت می‌کند. درمان‌های سرپایی با طیف وسیعی از ارائه خدمات درمانی که اغلب مشابه همتایان بستری آنها است، بر آموزش، مشاوره و کمک به افراد با هدف ترک مواد متمرکز است.
درمان سرپایی برای افرادی مناسب است که:
می‌خواهند شغلشان را حفظ کنند.
از حمایت اجتماعی/خانوادگی قوی برخوردار باشند.
اخیراً یک برنامه بستری را تکمیل یا گذرانده باشند.
خدمات درمان سرپایی از برنامه‌ای به برنامه دیگر متفاوت است، اما به طور کلی، ساعات آن ممکن است برای افرادی که هنوز در حال سرکار رفتن هستند یا در حال رفتن به مدرسه هستند، مناسب‌تر باشد. طیف وسیعی از برنامه‌های درمانی، از جمله آموزش دارویی، درمان رفتاری و مشارکت گروه‌های حمایتی، ممکن است شبیه به مواردی باشد که در توانبخشی بستری یافت می‌شود. با این حال، برنامه‌های درمانی سرپایی اغلب دارای ساختار نسبتاً کمتری هستند و نظارت شبانه‌روزی کمی دارند، که این امر در تنظیمات بستری یا درمان در بیمارستان، بیشتر رایج است.
درمان سرپایی، خود شامل سطوح مختلفی است. از جمله:
- خدمات‌سرپایی استاندارد که ممکن است شامل 9 ساعت در هفته درمان برای بزرگسالان مبتلا به اختلال مصرف مواد باشد.
- برنامه‌های سرپایی فشرده (IOP)، که حداقل 9 ساعت در هفته برای افرادی که نیازهای پیچیده‌تری در رابطه با اعتیاد و/یا اختلالات همزمان دارند، در نظر گرفته شده است.
- برنامه‌های جزئی بستری (PHP)، که حداقل 20 ساعت در هفته درمان ارائه می‌دهند، اما نیازی به مراقبت 24 ساعته ندارند.
سم‌زدایی از الکل و مواد مخدر
سم‌زدایی از موادمخدر و الکل شامل یک دوره مدیریت ترک، تحت نظارت است. که به تیم درمان اجازه می‌دهد فرد را در مراحل اولیه بهبودی تثبیت‌کنند، تا جایی‌که بدنشان در حالت راحتی و سلامت قرار گیرد. زیرا بدنشان از مواد خلاص می‌شود. یکی از جنبه‌های مهم بسیاری از برنامه‌های سم‌زدایی این است که به فرد در درمان کمک‌می‌کند. سم‌زدایی اغلب اولین مرحله درمان است و جایگزینی برای درمان یا توانبخشی نیست. در مرحله دوم، تمرکز بیشتر روی خدمات درمانی حمایتی است.
فرایند سم‌زدایی بسته به مواد مورد استفاده و همچنین میزان وابستگی فیزیولوژیکی، تاحدودی متفاوت است. برخی از درمان‌های سم‌زدایی شامل مدیریت مصرف است تا با تسکین هوس و کاهش خطر عوارض ترک، در بهبودی اولیه به فرد کمک‌کند.
مدیریت ترک دارو و موادمخدر به‌ویژه برای کسانی‌که سابقه استفاده منظم از موادی مانند بنزودیازپین‌ها و الکل را دارند، بسیار ضروریست. زیرا قطع ناگهانی مصرفشان می‌تواند منجر به عوارض خطرناکی مانند تشنج شود. برخی از علائم ترک احتمالی مرتبط با الکل و بنزودیازپین‌ها عبارتند از:
- اضطراب
- تحریک‌پذیری
- رعشه
- بی‌قراری
- بی‌خوابی
- تب
- افزایش فشار خون
- توهم
- هذیان
- تشنج
ترک ناگهانی الکل هم خطرناک است، زیرا گاهی با وضعیتی به‌نام دلیریوم ترمنس همراه است. این حالت می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که فرد بعد از یک دوره نوشیدن زیاد الکل، ناگهان قطعش کند. این کار می‌تواند علاوه بر تشنج، منجر به تغییرات عملکرد ذهنی و سایر عوارض تهدیدکننده زندگی که در بالا ذکر شد، شود.
قطع موادمخدر، باآنکه معمولاً تهدیدکننده زندگی نیست، می‌تواند منجر به بسیاری از علائم ناخوشایند شود، از جمله:
- اضطراب
- بدن درد
- آبریزش بیش از حد بینی
- تعریق
- درد معده
- تهوع و/یا استفراغ.
- اسهال
- ضربان قلب سریع
- فشار خون بالا
- انقباضات غیرارادی ماهیچه‌ها.
برای حفظ سلامت فرد معتاد، ترک برخی از مواد اغلب تحت نظارت پزشک توصیه‌می‌شود. مدیریت صحیح ترک می‌تواند به کاهش ناراحتی و به‌حداقل رساندن خطرات احتمالی ترک، کمک‌کند.
انواع درمان مورد استفاده در درمان اعتیاد به الکل و مواد مخدر
روش‌های مختلفی برای درمان اعتیاد به الکل و مواد مخدر وجود دارد. درمان‌های رفتاری و دارویی ممکن است به صورت ترکیبی و متناسب با نیازهای فرد مورد استفاده قرار گیرد. هیچ درمانی برای همه‌ی افراد ایده‌آل نیست. اما روش‌های متداولی وجود دارد که برای درمان اختلال مصرف مواد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش‌ها در زیر به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری یا CBT یک رویکرد درمانی متداول برای اختلالات مصرف مواد و همچنین اضطراب و افسردگی است. CBT بر تغییر طرز فکر افراد و تعدیل الگوهای رفتاری ناسازگار قبلی با تأکید بر حل مسئله و اصلاح الگوهای تفکر معیوب متمرکز است. اساس CBT این است که افکار و رفتارها آموخته می‌شوند و همچنین می‌توانند به صورت ناخودآگاه باشند.
CBT به افراد می‌آموزد که با محرک‌هایی که منجر به استفاده مواد می‌شود، کنار بیایند و به آنها کمک می‌کند تا راه‌های مختلف مقابله و اجتناب از مصرف مواد را بیاموزند. CBT را می‌توان در دو بخش سرپایی و بستری مورد استفاده قرار داد.
کنترل وابستگی (CM)
کنترل وابستگی یک مداخله درمانی است که هدفش افزایش پرهیز است. بر اساس این ایده، استفاده از مواد مخدر و الکل می‌تواند برای افراد پاداش‌دهنده باشد، که همین مورد نیز می‌تواند ترک مصرف را دشوارتر کند.
کنترل وابستگی به دنبال جایگزین پاداش‌هایی است که افراد از مصرف مواد مخدر یا الکل دریافت می‌کنند، آن هم با چیزهای دیگر. به عنوان مثال، اگر شخصی تعداد مشخصی از عوارض منفی مواد مخدر را بگوید، به وی جوایزی مانند بلیط فیلم تعلق می‌گیرد. این روش برای تشویق به ترک مواد مخدر، موثر بوده است.
روش مصاحبه انگیزشی (MI) و درمان تقویت انگیزشی (MET)
مصاحبه انگیزشی (MI) یک تکنیک درمانی است که می‌تواند به فرد کمک کند تا تشخیص دهد که مصرف مواد در تناقض با اهداف و ارزش‌هایش است. با این درک، آنها می‌توانند نحوه تغییر عادات خود را بهتر پیش ببرند و ممکن است در برابر درمان مقاومت کمتری نشان دهند.
مصاحبه انگیزشی شامل ملاقات با فردی است که سفری را آغاز نموده است و سعی در پیشبرد رویکردی به نام «غلبه بر مقاومت» دارد. غلبه بر مقاومت به این معناست که مشاور، شخص را به سمت تعریف خودش از مشکلات مصرف مواد و راه‌حل مشکل راهنمایی می‌کند. این رویکرد می‌تواند به کاهش مقاومت در برابر مصرف کمک کند. زیرا به فرد گفته نمی‌شود چکار کند و تصمیم اصلی را خود فرد می‌گیرد.
تکنیک‌های دیگری هم می‌توانند موجب انگیزه‌ی فرد شوند. مثلا گوش دادن همدلانه و صبوری.
درمان تقویت انگیزشی (MET) یک رویکرد ساختاریافته است که از طریق یک سری جلسات درمانی، باعث ایجاد انگیزه سریع در فرد برای مشارکت در درمان می‌شود. تحقیقات در مورد این روش نشان می‌دهد که این روش در درمان مصرف الکل و ماری جوانا موثر بوده است و در ایجاد انگیزه در درمان مفید است. و باعث می‌شود فرد مقدار مصرف موادمخدر خود را تغییر دهد.
