تله آسیب پذیری
طرحواره آسیب پذیری
فرد مبتلا به تله آسیب پذیری چنین افکاری را تجربه میکند:
- چه اتفاقی برای هواپیما میافتد در حالی که ما در حال پرواز هستیم؟
- او تأخیر دارد. شاید تصادف کرده.
- اخیراً تجارت خوب نبوده است. اگر اخراج شوم و نتوانم شغل دیگری پیدا کنم، چه کنم؟
- وقتی باران میبارد نمیتوانم بخوابم، زیرا مدام نگران سیل هستم.
آسیبپذیر بودن بخشی از زنده بودن است. هیچکس کاملاً در مقابل فاجعههای طبیعی، بیماریها، حوادث، جنگ، ورشکستگیهای مالی، جرایم و سایر مشکلات دیگر مصونیت ندارد. بسیاری از ما یا این مسئله را نادیده میگیریم (اگر پیش بیاید با آن کنار خواهم آمد) یا در سطحی آن را میپذیریم (بعضی اوقات اتفاقات بد رخ میدهد؛ من فقط سعی میکنم آماده باشم و خیلی نگرانش نباشم). اما افراد مبتلا به تله آسیب پذیری در کاهش این نگرانیها مشکلات زیادی دارند. ترس از اتفاق ناگوار باعث میشود فرد بیش از حد از اطرافیانشان محافظت کند، بیش از حد پریشان باشد یا بیش از حد سعی کند همهچیز تحت کنترلش باشد.
افراد مبتلا به طرحواره آسیب پذیری معمولاً آن را از والدینی به ارث میبرند که بیش از حد در مورد اتفاقاتی که ممکن است رخ دهد، نگران هستند و این ایده را به فرزندان خود منتقل میکنند و اصرار دارند که دنیا مکان خطرناکی است. بعضی از کودکان این ایدهها را از والدین کسب نمیکنند و از سایرین یا بر اثر یک تجربه تلخ یاد میگیرند که آسیب در گوشه و کنار در کمینشان است. با این حال، بیشتر مواقع افراد از الگوی والدین (یا افراد مهم دیگر در زندگی) پیروی میکنند.
۱۰ عبارتی که مشخص میکند به طرحواره آسیب پذیری دچارید یا خیر.
اگر به 5 مورد یا بیشتر از موارد زیر پاسخ مثبت دهید، به این معناست که طرحواره آسیب پذیری در شما فعال است.
1. من دائماً احساس وحشت میکنم که حادثه بدی اتفاق خواهد افتاد.
2. من تمایل دارم به افکاری که اما و اگر دارند، فکر کنم.
3.احساس غالب من اضطراب و تنش است.
4. احساس میکنم دنیا مکان خطرناکی است.
5. اغلب نگرانم که ممکن است دچار حمله وحشت شوم.
6. گاهی فکر میکنم ممکن است دیوانه شوم.
7. احساس میکنم افکارم با سرعت 100 مایل در ساعت در حال دویدن هستند.
8. نگران این هستم که به یک بیماری مرگآور مبتلا شده باشم یا اینکه دچار حمله قلبی شوم. حتی اگر هیچ مدرکی برای این موضوع وجود نداشته باشد.
9.من نگران اتفاقات بدی هستم که در دنیا رخ میدهد.
10. من نگران این هستم که همه پولم را از دست بدهم و در نهایت بیپول شوم.
تله آسیب پذیری چگونه بر زندگی ما تأثیر میگذارد؟
بدیهی است که طرحواره آسیب پذیری ریشه در اضطراب و استرس دارد. بدین معنی که رادار تهدید مغز، یعنی «آمیگدال» بسیار حساس شده و خطر بالقوه را در همهجا میبیند. حتی اگر احتمال وقوع خطر واقعاً کم باشد. تله آسیب پذیری اغلب در قلب بیشتر اختلالات اضطرابی، اختلال اضطراب عمومی (GAD)، اختلال هراس، ترس و به ویژه آگورافوبیا (ترس از فضاهای باز) وجود دارد. همپوشانی وسواس نیز با طرحواره آسیب پذیری بسیار رایج است. زیرا در نهایت میتوانیم آیینهایی را برای دفع هرگونه آسیب احتمالی پیدا کنیم. به دلیل اضطرابی که تجربه میکنیم، ما دائما بهدنبال اطمینان هستیم.
اگر نگرانیهای ما در مورد سلامتیمان است، مدام اینترنت را جستجو میکنیم تا علائم بیماری را در خود بیابیم. یا بدنمان را بهطور مداوم از نظر علائم بیماری بررسی میکنیم و این کارها فقط اضطراب ما را بدتر میکند. در نهایت زندگی خود را محدود میکنیم. در صورت حمله وحشت ممکن است از بیرون رفتن بترسیم و از موقعیتهای خاص مانند پرواز یا مسافرت به دور از خانه پرهیز کنیم.
طرحواره آسیب پذیری میتواند به دلیل استرس مداوم و کمبود خواب که ناشی از عدم توانایی کنترل افکار است، بر سلامتی ما تأثیر جدی بگذارد. فرد در روابطش رنج زیادی تحمل میکند. زیرا هرگز آرام نیست و در لحظه حال حضور ندارد. طبیعی است که وقتی خیلی نگران مسائل هستیم، لذت بردن مشکل میشود. اضطراب مزمن با گذشت زمان میتواند منجر به افسردگی شود. زیرا سیستم عصبی ما به دلیل تحریک بیش از حد فرو میپاشد. بنابراین میتوانیم در نهایت رخوت، بیانگیزگی و تمایل به تعامل با دنیا قرار گیریم. گاهی اوقات بر اثر این آسیبها میتوانیم زندگی بسیار منزوی را به پایان برسانیم، چرا که از رفتن به جایی و درگیر شدن با تجارب جدید نگرانیم.
ریشه تله آسیب پذیری
طرحواره آسیب پذیری بیشتر تحت تربیت والدینی به وجود میآید که خودشان بسیار مضطرب هستند و سعی میکنند کودک را از هرگونه آسیبی به دور نگه دارند. آنها احتمالاً همیشه درگیر شما بودهاند و مدام میگویند باید مراقب باشید. شما به دلیل تنش و نگرانی که در اطرافتان تجربه کردهاید، در محیطی بزرگ شدهاید که دنیا به شدت «خطرناک» به نظر میرسیده است. آمیگدال شما دائماً در حالت آماده باش بوده و بنابراین بیش از حد حساس شده و بیش از حد واکنش نشان میدهد. افکار اضطرابآور والدین در مورد دنیا، اکنون مانند یک «حقیقت» در ذهن شما شکل گرفته است. بنابراین در نهایت با مغزی روبرو شدهاید که فکر میکند در دنیایی بسیار خطرناک زندگی میکند و تمام تلاشش را میکند تا شما را زنده نگه دارد.
رهایی از طرحواره آسیب پذیری
در صورتیکه احساس میکنید تله آسیب پذیری در شما وجود دارد، وقت آن است که با یک روانشناس یا طرحواره درمانگر ارتباط برقرار کنید. طرحواره درمانی به شما میآموزد که ریشه ترستان را بشناسید و بفهمید از کجا آمده است. شما میآموزید که با کمک درمانگرتان از مرزها عبور کنید و تعادل را در ماجراهای جدیدتان برقرار نمایید. در نتیجه شما قادر خواهید بود از زندگیتان بیشترین بهره را ببرید.
منبع:
https://www.schematherapyonline.com/vulnerability-to-harm/
https://www.securenest.org/vulnerability-to-harm-or-illness-schema/