افزایش تمرکز با نوروفیدبک
نوروفیدبک برای افراد کهنسال
نوروفیدبک یک تکنیک نورومدولاسیون است که مبتنی بر رابطه مغز و کامپیوتر است. فرد در مورد فعالیت مغز خود از رایانه بازخورد می‌گیرد و بهبود عملکرد مشروط به هدف آموزشی است. بنابراین نوروفیدبک، برای کمک به افرادی که از افت شناختی رنج می‌برند نیز (سنین کهنسالی) استفاده می‌شود. کاهش شناخت بر حافظه فعال تأثیر می‌گذارد. این تاثیر لوب تمپورال داخلی (منطقه مهمی برای ذخیره موقت اطلاعات) و قشر پیش پیشانی (منطقه مرتبط با عملکردهای شناختی بالاتر) را درگیر می‌کند. از آنجا که حافظه و عملکرد اجرایی، مولفه‌های اساسی برای هر زندگی سالم و مستقل انسانی هستند، کاهش شناختی به‌طور اساسی باعث آزار فرد در سنین پیری می‌شود.
از آنجا که جمعیت کهنسال در حال افزایش است، روش‌های افزایش توان عملکرد شناختی آنها مانند نوروفیدبک اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است. این روش‌ها می‌توانند برای افزایش ذخیره مغز و کمک به سالمندان برای حفظ زندگی فعال اجتماعی مورد استفاده قرار گیرند.
نوروفیدبک چیست
نوروفیدبک (NF) نوعی مدولاسیون عصبی با شرطی کردن فعالیت مغز است، جایی‌که سیگنال فیزیولوژیکی توسط الکتروانسفالوگرام (EEG)، تصویرسازی تشدید مغناطیسی (fMRI) یا طیف سنجی مادون قرمز عملکردی (fNIRS) به‌دست می‌آید و یک رابط محاسباتی بازخوردی (بصری یا صوتی) را فراهم می‌کند.
نوروفیدبک به‌طور پویا با قشر مغز کار می‌کند. به‌عنوان مثال وقتی فعالیت الکتریکی به‌عنوان پارامتر استفاده می‌شود، افراد می‌توانند فرکانس موج مغزی را در یک منطقه افزایش دهند. در حالی که فرکانس موج مغزی دیگری را در منطقه دیگر کاهش می‌دهند. نوروفیدبک شامل یک مولفه شناختی مرتبط با یک رفتار مشروط است.
الکتروانسفالوگرام چیست
الکتروانسفالوگرام رایج‌ترین ابزار برای نوروفیدبک است. در این وسیله اطلاعات فیزیولوژیکی جمع و به‌همان فرد داده می‌شود تا با کمک جلوه‌های بصری یا صوتی تنظیمشان کند. EEG فعالیت الکتروشیمی را گرفته و آن را به صورت امواج مغزی تجزیه می‌کند. به طور کلی چهار مولفه در الکتروانسفالوگرام وجود دارد: الکترود، تقویت‌کننده، مبدل و نرم افزار. الکترودها غالباً فعالیت الکتروشیمی را از لایه‌های III و V در سلول‌های هرمی که نزدیک پوست‌سر اتفاق می‌افتند، جمع می‌کنند.
فعالیت مغز با اختلاف پتانسیل پس سیناپسی میلیاردها نورون مشخص می‌شود و داده‌های نزدیک به پوست سر گرفته می‌شود. اختلاف پتانسیل یک نمایش توپوگرافی دو بعدی (دامنه و فرکانس) از فعالیت قشر را تشکیل می‌دهد که از نظر ریاضی محاسبه خواهد شد. بنابراین، این تبدیل ریاضی باعث تجزیه سیگنال‌های سینوسی از دپلاریزاسیون قشر مخ می‌شود و امواج باند فرکانس را تشکیل می‌دهد: دلتا، ۱-۴ هرتز. تتا، ۴-۸ هرتز. آلفا، ۸–۱۳ هرتز. بتا، ۱۳-۳۰ هرتز. گاما، ۳۰-۶۰ هرتز.
هنگام استفاده از EEG در نوروفیدبک، الکترودها مطابق با سیستم بین‌المللی ۱۰-۲۰ قرار می‌گیرند، جایی که ۱۰-۲۰ به معنای ۱۰ یا ۲۰٪ فاصله بین الکترودها است.
ولتاژ دریافت‌شده توسط الکترودهای قشری بسیارکم است، حدود هزار برابر کمتر از پالس‌های الکتریکی قلب و صدبرابر کمتر از فعالیت عضلانی ماهیچه‌ها. علیرغم گرفتن دامنه کم، چالش‌های دیگری نیز در زمینه گرفتن سیگنال‌های موج مغزی وجود دارد. مثلاً اطلاعات الکتریکی امواج مغزی باید از بسیاری لایه‌های تداخل مانند پوست، پوست‌سر، مایع مننژ و سایر لایه‌ها خارج شود. بنابراین دستگاه‌های الکتریکی، برای بهبود سیگنال باید از تقویت‌کننده و فیلتر استفاده کنند.
استفاده از fMRI
فرم دیگر برای گرفتن سیگنال مغزی و تأمین نوروفیدبک از طریق تصویرسازی تشدید مغناطیسی (fMRI) است. fMRI اطلاعات مربوط به فعالیت قشر مغز را از سیگنال‌های همودینامیکی (وابسته به‌سطح اکسیژن خون (وابسته به‌سطح خون)) ارائه می‌دهد. به‌طوری‌که در آن تشدید مغناطیسی تغییرات جریان خون را در طی فعالیت مغز ثبت می‌کند. افزایش اکسی-دئوکسی هموگلوبین همچنین سیگنال تشدید اطراف بافت عصبی فعال‌شده را افزایش می‌دهد و تصویر را تشکیل می‌دهد. این تکنیک از وضوح مکانی بالا و از وضوح زمانی کمی برخوردار است. زیرا برای گرفتن تصویر لازم است منتظر یک فرآیند متابولیک باشید که ممکن است چند دقیقه طول بکشد.
نوروفیدبک برای افراد مسن
در مطالعه‌ای بر روی ۱۷ فرد کهنسال فعالیت نوروفیدبک به‌طور متمرکز در ۱۰ جلسه انجام شد تا بهبود عملکرد حافظه فعال آنها مورد بررسی قرار گیرد.
در انجام آزمایش نوروفیدبک، افراد به‌راحتی مقابل صفحه کامپیوتر می‌نشینند و سه الکترود برای بررسی قشر مغز برسرشان نصب می‌شود. تمرینات ۳ دقیقه طول کشید و به سه بازه زمانی تقسیم شد. همچنین در هر بازه زمانی، یک فرکانس پایه به مدت ۱ دقیقه جمع‌آوری شد.
افزایش تمرکز با نوروفیدبک
نتایج، بهبود عملکرد حافظه فعال در گروه نوروفیدبک را در مقایسه با گروه کنترل نشان داده است. به این معنی که افراد گروه آزمایش پس از آموزش نوروفیدبک، پاسخ صحیح بیشتری ارائه دادند. این موضوع نشان می‌دهد نوروفیدبک روند توجه را که برای عملکرد خوب در وظایف حافظه فعال بسیارمهم است، تسهیل می‌کند.
در جمعیت افراد کهنسال، تغییرات شناختی و رفتاری با تغییرات نوروبیولوژیکی که به‌دلیل تغییرات حجمی در ساختار مغز رخ می‌دهد، مشهود است. همچنین در پردازش اطلاعات از جمله کاهش سرعت، حافظه فعال، مهار و حافظه طولانی‌مدت کارایی کمتری مشاهده می‌شود.
مطالعات انجام شده در بالا نشان داده است که پروتکل‌های آموزشی برای ارتقای عملکردهای شناختی با افراد مسن روش‌های متنوعی را شامل می‌شود و گاهی ممکن است نتایج متناقضی داشته باشد. با این وجود مطالعات اثرات مثبت نوروفیدبک بر مغز و اعصاب و روان‌شناختی مربوط به حافظه فعال می‌تواند کمک بزرگی به این قشر از افراد محسوب شود و این نتایج نشان می‌دهد که نوروفیدبک ممکن است ابزاری مهم برای افزایش ذخیره شناختی در پیری باشد. هنگامی که افزایش امید به زندگی به عامل مهمی برای ادامه زندگی در انسان‌ها تبدیل می‌شود، تکنیک‌ها و ابزارهایی که از تشکیل ذخیره شناختی حمایت می‌کنند از اهمیت اساسی برخوردار شده‌اند.
منبع:
https://www.intechopen.com/books/neurological-and-mental-disorders/
