آلزایمر چیست؟ علائم، علل و روشهای درمان
آلزایمر (Alzheimer’s Disease) یک بیماری مغزی پیشرونده و شایعترین نوع زوال عقل (دمانس) است که باعث اختلال در حافظه، تفکر و رفتار میشود. زوال عقل یک واژه گستردهتر برای بیماریهایی است که توسط صدمات مغزی و یا بیماریهایی که بر حافظه، تفکر و رفتار تاثیر منفی میگذارد پدید میآید. طبق گفته انجمن آلزایمر، بیماری آلزایمر ۶۰ تا ۸۰ درصد از موارد زوال عقل را به خود اختصاص میدهد.
این بیماری به مرور زمان عملکرد روزانه فرد را مختل کرده و در نهایت منجر به وابستگی کامل به اطرافیان میشود. شناخت علائم و نشانههای این بیماری برای تشخیص و مداخلهی زودهنگام اهمیت زیادی دارد. اکثر افراد مبتلا به این بیماری، پس از سن ۶۵ سالگی تشخیص این بیماری را گرفتهاند. اگر بیماری قبل از این سن تشخیص داده شود، به طور کلی به آن بیماری آلزایمر زودرس گفته میشود. هیچ راه علاجی (به صورت قطعی) برای آلزایمر وجود ندارد، اما درمانهایی وجود دارد که میتواند روند پیشرفت بیماری را کند سازد.
علائم اولیه بیماری آلزایمر
هر کسی گاه گاهی دچار دورههایی از فراموشی میشود. اما افرادی که مبتلا به بیماری آلزایمر هستند، رفتارها و نشانههای در حال پیشرفتی را نشان میدهند که در طول زمان بدتر میشوند. این علائم میتواند شامل موارد زیر باشد:
- کاهش حافظهی تاثیرگذار بر فعالیتهای روزانه، مانند توانایی حفظ قرارهای ملاقات
- داشتن مشکل با کارهای روزمره و معمولی، مثل استفاده از مایکروویو
- مشکلات حل مساله
- مشکل در تکلم و نوشتن
- گیج شدن در مورد زمانها یا مکانها
- کاهش قدرت قضاوت
- کاهش بهداشت فردی
- تغییرات خلقی و شخصیتی
- کنارهگیری از دوستان، خانواده و جامعه
علائم با توجه به مرحلهی بیماری تغییر میکنند.
علل و عوامل خطر آلزایمر
علت دقیق آلزایمر هنوز بهطور کامل شناخته نشده، اما برخی عوامل خطر آن عبارتاند از:
-
افزایش سن (مهمترین عامل)
-
ژنتیک و سابقه خانوادگی
-
سبک زندگی ناسالم (مثل تغذیه بد، کمتحرکی و سیگار)
-
بیماریهای قلبی-عروقی
-
ضربه به سر
-
دیابت و فشار خون بالا
مراحل آلزایمر
آلزایمر یک بیماری پیشرونده است، به این معنی که نشانهها یا علائم در طول زمان به تدریج بدتر میشوند. آلزایمر به هفت مرحله تقسیم میشود:
- مرحله ۱. در این مرحله هیچ نشانهای وجود ندارد، اما ممکن است تشخیص زودهنگام بر پایهی سابقه خانوادگی وجود داشته باشد.
- مرحله ۲. اولین نشانهها، مانند فراموشی، نمایان میشوند.
- مرحله ۳. اختلالات جسمی و ذهنی خفیف، مانند کاهش حافظه و تمرکز، نمایان میشوند. این موارد تنها ممکن است برای افراد بسیار نزدیک به شخص موردنظر قابل ملاحظه باشند.
- مرحله ۴. بیماری آلزایمرراغلب در این مرحله تشخیص داده میشود، اما هنوز خفیف است. از دست رفتن حافظه و ناتوانی در انجام وظایف روزمره مشهود است.
- مرحله ۵. علائم متوسط یا شدید نیاز به کمک از عزیزان یا مراقبین دارند.
- مرحله ۶. در این مرحله، فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است برای انجام وظایف اصلی خود از قبیل خوردن و پوشیدن لباس نیاز به کمک داشته باشد.
- مرحله ۷. این جدیترین و آخرین مرحلهی آلزایمر است. ممکن است ناتوانی در تکلم و حالات چهره وجود داشته باشد.
به همان نسبت که یک فرد در این مراحل به پیش میرود، آنها به افزایش حمایت از سوی یک مراقب نیاز خواهند داشت. در مورد مراحل پیشرفت آلزایمر و نیازهای حمایتی که به احتمال زیاد برای هر کدام از آنها وجود دارد، اطلاعات بیشتری کسب نمایید.
روشهای تشخیص آلزایمر
تشخیص آلزایمر بر اساس بررسیهای بالینی و آزمایشهای زیر انجام میشود:
-
ارزیابی حافظه و عملکرد شناختی
-
تصویربرداری مغزی (MRI یا CT)
-
آزمایش خون برای رد سایر بیماریها
-
بررسی سابقهی خانوادگی و علائم رفتاری
پیشگیری از آلزایمر
اگرچه آلزایمر قابل پیشگیری کامل نیست، اما با رعایت برخی نکات میتوان خطر آن را کاهش داد:
- ورزش منظم
- رژیم غذایی سالم (مثل رژیم مدیترانهای)
- خواب کافی
- فعالیتهای ذهنی (مطالعه، حل جدول، موسیقی)
- کنترل فشار خون و دیابت
- مصرف آنتی اکسیدان بیشتر
- ترک سیگار
- زندگی اجتماعی فعال
درمان آلزایمر
درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما برخی داروها میتوانند روند پیشرفت بیماری را کندتر کنند:
-
داروهای افزایشدهنده حافظه مثل دونپزیل (Donepezil)
-
درمانهای روانی-اجتماعی برای بهبود کیفیت زندگی
-
حمایت خانواده و مراقبین
داروهای آلزایمر:
هیچ درمان قطعی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد. با این حال، پزشک شما میتواند داروها و درمانهای دیگری را توصیه نماید تا به تسکین علائم شما کمک کرده و پیشرفت بیماری را تا جای ممکن به تعویق بیندازد.
برای آلزایمر زودرس تا متوسط، پزشک شما ممکن است داروهایی مانند دونپزیل (Aricept) یا ریواستیگمین (Exelon) تجویز کند. این داروها میتوانند به حفظ میزان بالای استیل کولین در مغز شما کمک کنند. استیل کولین، نوعی انتقالدهندهی عصبی است که میتواند در پشتیبانی از حافظهی شما کمک نماید.
برای آلزایمررمتوسط تا شدید، پزشک شما ممکن است دونپزیل (Aricept) یا ممانتین (Namenda) را تجویز کند. ممانتین میتواند به مسدود کردن اثرات گلوتامات مازاد کمک نماید. گلوتامات یک مادهی شیمیایی مغزی است که در مقادیر بالاتر در بیماری آلزایمررمنتشر شده و به سلولهای مغزی آسیب میرساند.
پزشک شما همچنین ممکن است داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب یا داروهای ضدروانپریشی را برای درمان علائم مربوط به آلزایمر تجویز کند. این علائم عبارتند از:
- افسردگی
- بیقراری
- پرخاشگری
- سراسیمگی
- توهمات
حمایت خانواده و مراقبین
اگر شما عزیزی دارید که مبتلا به آلزایمر است، ممکن است بخواهید تبدیل به یک مراقب برای او بشوید. این یک کار تماموقت است که معمولاً آسان نیست، اما میتواند بسیار ارزشمند باشد.
یک مراقبت کننده بودن، مهارتهای زیادی را میطلبد. این مهارتها بیشتر از همه صبر و حوصله و همچنین خلاقیت، استقامت و توانایی درک لذت در نقش کمک کردن به کسی است که از او مراقبت میکنید، تا آنها بتوانند در راحتترین شکلی که میتوانند زندگی نمایند.
پذیرفتن مسئولیتهای این نقش میتواند خطر افزایش استرس، تغذیه نامناسب و کمبود ورزش را به همراه داشته باشد.
درمانهای روانی اجتماعی:
علاوه بر دارو، تغییرات سبک زندگی نیز میتواند به شما کمک نماید تا بیماری خود را مدیریت کنید. برای مثال، پزشک شما ممکن است استراتژیهایی را برای کمک به شما یا عزیزانتان ایجاد نماید:
- تمرکز بر روی وظایف
- محدودسازی سردرگمی
- اجتناب از مشاجره
- استراحت کافی هر روزه
- در آرامش ماندن
سؤالات متداول درباره آلزایمر
۱. آیا آلزایمر قابل درمان است؟
خیر، درمان قطعی ندارد، اما برخی داروها میتوانند روند بیماری را کند کنند.
۲. چه تفاوتی بین آلزایمر و دمانس وجود دارد؟
دمانس یک اصطلاح کلی برای کاهش توانایی ذهنی است و آلزایمر رایجترین نوع دمانس محسوب میشود.
۳. آلزایمر از چه سنی شروع میشود؟
در بیشتر افراد پس از ۶۵ سالگی ظاهر میشود، اما نوع زودرس میتواند از ۴۰ سالگی هم آغاز شود.
۴. چگونه از پیشرفت بیماری جلوگیری کنیم؟
با ورزش، تغذیه مناسب، فعالیت ذهنی و کنترل بیماریهای زمینهای.
۵. آیا آلزایمر ارثی است؟
در برخی موارد، بله. بهخصوص اگر یکی از اعضای خانواده درجه یک مبتلا باشد، احتمال افزایش مییابد.
نتیجه
آلزایمر یک بیماری پیچیده است که در آن بسیاری از ناشناختهها وجود دارد. چیزی که مشخص است این است که شرایط باگذشت زمان بدتر میشود، اما درمان میتواند به تاخیر در بروز علایم و بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند.